Υπάρχει κρίση στην Κοινωνική Ψυχολογία;

Gary Marcus

Μετάφραση: Νίκος Γιαλλούσης.

Σημείωμα του μεταφραστή: Ο Marcus είναι καθηγητής γνωσιακής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, και αρθογραφεί για επιστημονικά θέματα στο περιοδικό The New Yorker. Στο συγκεκριμένο άρθρο (1η Μαϊου 2013) σχολιάζει την "κρίση" στην οποία θεωρείται ότι έχει μπεί η κοινωνική ψυχολογία, εξαιτίας της αποκάλυψης της επιστημονικής απάτης που διέπραξε ο Ολλανδός Stapel, αλλά και την αποτυχία επανάληψης του φαινομένου "κοινωνικής προέγερσης". Ο αρθογράφος τοποθετεί το θέμα στις σωστές του διαστάσεις, αναδεικνύοντας ευρήματα της κοινωνικής ψυχολογίας που έχουν αναπαραχθεί επανειλημμένα, και συνδέει την λεγόμενη κρίση με μια ευρύτερη κατάσταση που απειλεί όλες τις επιστήμες, λόγω των απαιτήσεων που προβάλλουν οι επιτροπές δημοσίευσης, αλλά και την εμπιστοσύνη σε στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα. Ειδικότερα, είναι αισιόδοξος ότι η κρίση στην ιατρική και την ψυχολογία θα οδηγήσει σε μια καλύτερη επιστήμη, με έμφαση στην αναπαραγώγιμη έρευνα. Δείτε το αυθεντικό άρθρο.

Η μετάφραση δημοσιεύεται με την ευγενική άδεια του Gary Marcus και του περιοδικού The New Yorker. This translation is posted after kind permission of Gary Marcus and The New Yorker magazine.

Λέξεις - Κλειδιά: Κοινωνική Ψυχολογία, Αναπαραγώγιμη Έρευνα, Στατιστικά Σημαντικά Αποτελέσματα, Επιτροπές Δημοσίευσης

Keywords: Social Psychology, Reproducible Research, Statistical Significant Results, Publication Bias

Σύμφωνα με τις επικεφαλίδες των εφημερίδων, η κοινωνική ψυχολογία πέρασε ένα δύσκολο χρόνο, και σίγουρα μια κακή εβδομάδα. Το νεο-υορκέζικο περιοδικό Times Magazine αφιέρωσε σχεδόν επτά χιλάδες λέξεις στον Diederik Stapel, τον Ολλανδό ερευνητή που διέπραξε επιστημονική απάτη σε τουλάχιστον 54 επιστημονικά άρθρα. Το περιοδικό Nature μόλις δημοσίευσε μια αναφορά για μια καινούργια διαμάχη: που αμφισβητεί το αν ορισμένα διαδεδομένα ευρήματα "κοινωνικής προέγερσης" του κοινωνικού ψυχολόγου Ap Dijksterhuis επιβεβαιώνονται από νεότερες έρευνες. Ο Dijksterhuis βρήκε ότι όταν σκεπτόμαστε έναν καθηγητή πριν γράψουμε εξετάσεις αποδίδουμε καλύτερα, από ότι όταν σκεπτόμαστε έναν βίαιο οπαδό. Παρόλο που κανείς δεν αμφισβητεί ότι ο Dijksterhuis πραγματοποίησε το πείραμα το οποίο επικαλείται, ενδέχεται το εύρημά του να είναι αδύναμο ή απλώς λάθος. Ίσως είναι απλά αποτέλεσμα του κινδύνου ενός πεδίου που επαφίεται υπερβολικά στην ιδέα ότι αν κάτι είναι στατιστικά πιθανό, τότε μπορούμε να το εμπιστευτούμε.

Τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται όμως. Αν και η αναφορά του Nature τιτλοφορείται "Αμφισβητούμενα αποτελέσματα: Νέο πλήγμα για την κοινωνική ψυχολογία", μετά βίας επισήμανε ότι έχουν γίνει ορισμένες αναπαραγωγές που στηρίζονται στο φαινόμενο που παρατήρησε ο Dijksterhuis. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να αποδειχθεί έγκυρο, αν και ίσως ασθενέστερο από όσο θεωρήθηκε αρχικά. Και γενικότερα η "κοινωνική προέγερση" είναι απλώς ένα νήμα στο πολύ πλούσιο "ύφασμα" της κοινωνικής ψυχολογίας. Το πεδίο θα επιβιώσει ακόμα και αν το συγκεκριμένο εύρημα αποδειχθεί υπερτιμημένο ή απλώς και μια άτυχη παρέκβαση.

Ακόμα και αν η συγκεκριμένη γραμμή έρευνας περάσει σε ανυποληψία, είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε το γεγονός ότι πολλά κλασικά ευρήματα της κοινωνικής ψυχολογίας έχουν αναπαραχθεί επανειλημμένα, όπως τα φαινόμενα που μελέτησε ο Milgram (στην παλιά μελέτη της υποταγής στην οποία οι συμμετέχοντες ανέβαζαν τα επίπεδα του ηλεκτροσοκ, όπως νομίζουν, μέχρι τα 450 V, προκαλώντας φαινομενικά αβάσταχτο πόνο στους άλλους, απλώς και μόνο επειδή τους το ζητούσαν). Ο ίδιος ο Milgram αναπαρήγαγε το φαινόμενο αρκετές φορές, σε διαφορετικούς πληθυσμούς και με ομάδες διαφορετικών υποβάθρων. Ακόμα και σήμερα το φαινόμενο είναι ανθεκτικό, πενήντα χρόνια μετά, στα χέρια άλλων ερευνητών. Και ακόμα και σήμερα άλλοι άνθρωποι επεκτείνουν αυτό το εύρημα: μόλις την τελευταία εβδομάδα διάβασα μια μελέτη στην οποία ατρόμητοι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν οι άνθρωποι θα χορηγούσαν ηλεκτροσοκ σε ρομπότ σε ανάλογες περιστάσεις (η απαντηση είναι ΝΑΙ).

Ακόμα σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι κάτι θετικό έχει αναδειχθεί από την κρίση της αναπαραγωγιμότητας. Κάτι ζωτικής σημασίας για όλες τις πειραματικές επιστήμες. Επί χρόνια, ήταν αρκετά δύσκολο να δημοσιευτεί σε καλό περιοδικό μια απευθείας αναπαραγωγή, ή η αποτυχία αναπαραγωγής ενός πειράματος. Σε όλη μου την καριέρα, και πολύ πριν από αυτήν, τα περιοδικά επέμεναν ότι τα άρθρα πρέπει να εκθέτουν πρωτότυπα αποτελέσματα. Πριν μερικά χρόνια απέτυχα απολύτως να αναπαράγω μια συγκεκριμένη μελέτη, αλλά δεν επεδίωξα να δημοσιεύσω το γεγονός διότι ήξερα ότι δεν θα ενδιέφερε πολλά άτομα. Τώρα, ευτυχώς, το κλίμα στην επιστημονική κοινότητα έχει αλλάξει. Από τότε που πρωτο-ανέφερα τα ζητήματα αυτά τον περασμένο Δεκέμβρη, αρκετοί κορυφαίοι ερευνητές στην ψυχολογία ανακοίνωσαν εκτεταμένες ενέργειες για την αναπαραγωγή πρηγούμενων μελετών, και την δημιουργία κινήτρων στους επιστήμονες έτσι ώστε να μην αισθάνονται ότι χάνουν τον καιρό τους κάνοντας κάτι που δεν πρόκειται να αξιολογηθεί θετικά από τις επιτροπές δημοσίευσης.

Το Reproducibility Project από το Center for Open Science είναι ήδη καθοδόν, με την πρώτη λευκή χάρτα αναφορικά με τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνιστώσες της ίδιας της αναπαραγώγιμης έρευνας. Χάρι στους Daniel Simons και Bobby Spellman, το περιοδικό Perspectives in Psychological Science δέχεται τώρα υποβολές άρθρων γιά ένα νέο τμήμα που θα υπάρχει σε κάθε τεύχος, αφιερωμένο στην αναπαραγώγιμη έρευνα. Το περιοδικό Social Psychology σχεδιάζει ένα ειδικό τεύχος με αναπαραγωγές σημαντικών ευρημάτων στην κοινωνική ψυχολογία, και έχει ήδη λάβει 40 υποβολές (Σημ. του Μτφ: πρόκειται μάλλον για αυτό εδώ). Άλλα περιοδικά στην νευροεπιστήμη και την ιατρική επιδίδονται σε ανάλογες προσπάθειες. Ο συνεργάτης μου στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Todd Gureckis μόλις χρησιμοποίησε την υπηρεσία Amazon Mechanical Turk για να αναπαραγάγει ένα μεγάλο αριθμό ευρημάτων στην γνωστική ψυχολογία. Και μόλις την τελευταία εβδομάδα, ο Uri Simonsohn δημοσίευσε ένα άρθρο για την αντιμετώπιση του διασήμου προβλήματος του συρταριού, του γεγονότος ότι τα αρνητικά αποτελέσματα, όπως αποδεικνύεται ιστορικά, μένουν αδημοσίευτα.

Πρέπει ακόμα να θυμόμαστε ότι η κοινωνική ψυχολογία δεν είναι το μοναδικό πεδίο που θίγεται από αυτά τα προβλήματα - η ιατρική επίσης έχει αντιμετωπίσει τους ίδιους ακριβώς προβληματισμούς. Αλλά, όπως επισημαίνει ο Brian Nosek, από το κέντρο Center for Open Science, σε ηλεκτρονικό μήνυμα που μου απηύθυνε, οι ψυχολόγοι είναι προνομιακά καταρτισμένοι για να αντιμετωπίζουν τέτοια ζητήματα. "Η ψυχολογία είναι στην πρώτη γραμμή της μάχης με την αναπαραγωγιμότητα, με το να στρέφει την ερευνητική της εμπειρογνωμοσύνη στον εαυτό της", έγραψε.

Είτε η κοινωνική προέγερση αποδειχθεί αληθής είτε ότι, και είτε αποδειχθεί ότι είναι σημαντική συνιστώσα της νοητικής μας ζωής είτε όχι, είτε απλώς ένας αμελητέος παράγοντας που εύκολα υπερβαίνεται από άλλους, ολόκληρη η ψυχολογία και ολόκληρη η επιστήμη θα ωφεληθούν από την επαυξημένη προσπάθεια για αναπαραγώγιμη έρευνα. Αν, στη χειρότερη περίπτωση, μελέτες μίας δεκαετίας αποδειχθούν λιγότερο σημαντικές από όσο αρχικά πιστευόταν, δεν θα έρθει το τέλος του κόσμου. Και αν, παραπλεύρως, οδηγήσει σε μια κουλτούρα πιο προσεκτικής επιστήμης, το ισοζύγιο θα καταλήξει να είναι και θετικό.