Η μελέτη των Peters & Ceci για τις Επιστημονικές Δημοσιεύσεις

Stephen J. Ceci & Douglas P. Peters

Μετάφραση: Νίκος Γιαλλούσης.

Σημείωμα του Μεταφραστή: Πρόσφατα ένας φοιτητής δυσανασχέτησε με μια μεθοδολογική επιλογή που συνάντησε σε ένα δημοσιευμένο άρθρο, και ρωτώντας σχετικά τον διδάσκοντα, έλαβε την απάντηση ότι "αυτός ο συγγραφέας μπορεί" να το κάνει - εμείς όχι. Άλλοτε, ο γράφων προέβαλλε μια μεθοδολογική αντίρρηση σε υποψήφιο διδάκτορα, και έλαβε απάντηση που ανέφερε το όνομα του συγγραφέα και του περιοδικού ως εχέγγυα ότι η αντίρρηση θα είχε σίγουρα ελεγχθεί! Πρόκειται άραγε για μεμονωμένα περιστατικά που μας ασχημαίνουν την ερευνητική καθημερινότητα, ή για κάτι ευρύτερο; Η μελέτη των Peters & Ceci (1982) που δημοσιεύτηκε στο Behavioral and Brain Sciences και συνοδεύτηκε από πάνω 50 σχόλια στο ίδιο τεύχος, κόντεψε αρχικά να κοστίσει στον Peters την καριέρα του. Σύντομα όμως η APA επικαλέστηκε τη μέλετη αυτή για να εισάγει τυφλές διαδικασίες στα περιοδικά της. Περιστατικά όπως τα αναφερόμενα δείχνουν ότι ο σκληρός πυρήνας των μεροληψιών παραμένει. Δεν το λέω άλλωστε εγώ, αλλά οι συγγραφείς του Publication Bias in Meta-Analysis, μόλις το 2005: "Υπάρχουν τώρα ισχυρές ενδείξεις ότι υπάρχουν μεροληψίες δημοσίευσης στις βιο-ιατρικές και κοινωνικές επιστήμες, τόσο σε παρατηρησιακές όσο και πειραματικές μελέτες" (σ. 13). Ευτυχώς χάρη στους Peters & Ceci, οι μεροληψίες δημοσίευσης αποτελούν τώρα οι ίδιες αντικείμενο επιστημονικής μελέτης. Στο παρακάτω κείμενο οι συγγραφείς θυμούνται τις απαρχές αυτής της μελέτης, και άλλα όμορφα στιγμιότυπα - όπως τις απειλές ενός από τους εκδότες που ανακάλυψε το τέχνασμα, ότι θα σταματήσει να δημοσιεύει άρθρα ολόκληρου του ιδρύματος!

Το άρθρο διανέμεται εδώ από την ιστοσελίδα The Winnower ελεύθερα, σύμφωνα με την Creative Commons Attribution 4, International Licence. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή του με αναφορά στην πηγή.

Πως ξεκίνησε το εγχείρημα.

Το 1978, ένας από εμάς (Ceci) ήταν μόλις διορισμένος αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα, και ο άλλος (Peters) βρισκόταν στο τέταρτο έτος της θητείας του, ένα μόλις έτος πριν την καίρια κρίση υπέρ της μονιμότητάς του. Μία μέρα, κατά τη διάρκεια του γεύματος με μερικούς συναδέλφους, έγινε μια συζήτηση σχετικά με μεροληψίες δημοσιεύσεων. Ένας παλαιός συνάδελφος υποστήριξε ότι η πρόσφατη τότε δημοσίευση σε ένα έγκυρο περιοδικό ψυχολογίας δεν θα είχε γίνει δεκτή αν ο συγγραφέας δεν ήταν διακεκριμένος ερευνητής στο Χάρβαρντ. Επέμεινε ότι αν ο ίδιος είχε υποβάλλει το ίδιο χειρόγραφο για κρίση, θα είχε απορριφθεί μονομιάς. Εμείς δεν ήμασταν σίγουροι. Ο ερευνητής αυτός είχε ο ίδιος δυσκολίες να δημοσιεύσει τη δουλειά του, και ίσως αυτό επηρέαζε τις απόψεις του για την επιστήμη και επέτεινε τα συνωμοσιολογικά του αισθήματα.

Αργότερα, συζητώντας αυτήν την κατηγορία για μεροληψίες στην ψυχολογική επιστήμη, αναρωτηθήκαμε πως θα μπορούσαμε να ελέγξουμε τον ισχυρισμό του. Τελικά, αποφασίσαμε να διεξάγουμε ένα φυσικό πείραμα, στηριζόμενοι σε ένα λογοτεχνικό παράδειγμα που είχαμε διαβάσει τότε. Ο συγγραφέας Jerzy Kosinski, που κέρδισε το 1969 ένα βραβείο για το βιβλίο του Steps, επέτρεψε σε έναν ανεξάρτητο συγγραφέα, ονόματι Chuck Ross να υποβάλλει εκ νέου ένα χειρόγραφο του βιβλίου σε 14 γνωστούς εκδοτικούς οίκους, συμπεραλαμβανομένου και του οίκου Random House, που είχε αρχικά δημοσιεύσει το μυθιστόρημα. Ο Ross άλλαξε το χειρόγραφο μόνο όσον αφορά στο όνομα του συγγραφέα και τον τίτλο. Κατά εντυπωσιακό τρόπο, κανένας από τους κριτές των εκδοτικών οίκων δεν αντελήφθη το κόλπο. Όλοι προχώρησαν στην κρίση του χειρογράφου, και όλοι το απέρριψαν, παρόλο που το κείμενο αυτό είχε κερδίσει το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου το 1969! Κωμικά, μία από τις απορριπτικές επιστολές σημείωνε: "παρόλο που θυμίζει αμυδρά τον Κοσίνσκι, δεν έχει την δραματική του ένταση"!

Θα μπορούσε ένα τέτοιο κόλπο να δουλέψει και για την διαδικασία κρίσης των επιστημονικών περιοδικών; Θα μπορούσαν οι εκδότες και οι κριτές να αποτύχουν να αναγνωρίσουν ένα άρθρο ήδη δημοσιευμένο στα περιοδικά τους, από κορυφαίους ερευνητές, και να προχωρήσουν μέχρι και στην απόρριψή τους; Για να το εξακριβώσουμε, επιλέξαμε έναν αριθμό πρόσφατων τότε άρθρων, δημοσιευμένων σε έγκυρα περιοδικά ψυχολογίας, αναθέσαμε στη γραμματεία να τα ξαναδακτυλογραφήσει λέξη προς λέξη, και τα αλλοιώσαμε ελαφρά για να συγκαλύψουμε την αναπαραγωγή - αντικαταστήσαμε το όνομα του ερευνητή με ένα άγνωστο όνομα, και αλλάξαμε τον τίτλο, ώστε να μην αναγνωριστεί το κόλπο αμέσως. Τότε, θα στέλναμε τα μεταμφιεσμένα άρθρα στα ίδια τα περιοδικά που μόλις πρόσφατα τα είχαν δημοσιεύσει, και θα ζητούσαμε από τον εκδότη να τα κρίνει ως υποψήφια για δημοσίευση στο περιοδικό του (όλοι οι εκδότες ήταν άντρες). Φυσικά δεν κάναμε καμία νύξη στο ότι οι ίδιοι είχαν ήδη δημοσιεύσει τα άρθρα. Θα επαναλάμβαναν την προηγούμενή τους απόφαση να δημοσιεύσουν τα άρθρα; Ή θα τα απέρριπταν, προβάλλοντας διάφορους λόγους; Αν συνέβαινε το δεύτερο, θα έδινε κάποιο βάρος στην άποψη του συναδέλφου μας, ότι η δουλειά του θα απορρίπτονταν, αν και εξίσου καλή με του ομολόγου του από το φημισμένο πανεπιστήμιο.

Πήραμε άδεια από τους αρχικούς συγγραφείς να χρησιμοποιήσουμε τα άρθρα τους κατ' αυτόν τον τρόπο. Τους διαβεβαιώσαμε ότι δεν είχαμε καμία πρόθεση να αναδημοσιεύσουμε πραγματικά τη δουλειά τους, και θα εξηγούσαμε στον εκδότη το κόλπο μετά το πείραμα. Εκτός από την ερώτηση αν οι εκδότες και οι κριτές θα επαναλάμβαναν την προηγούμενή τους απόφαση να δημοσιεύσουν τα άρθρα, όταν οι συγγραφείς τους δεν ήταν έγκριτοι καθηγητές από το Στάνφορντ και το Χάρβαρντ, αναρωτηθήκαμε και για το αντίθετο: θα δεχόντουσαν ένα άρθρο που προηγουμένως είχε απορριφθεί, αν αυτό υποβάλλονταν με το όνομα ενός έγκριτου καθηγητή;

Βαλθήκαμε να προετοιμάζουμε τα υλικά για αυτό το πείραμα. Πήραμε άδειες από έγκριτους καθηγητές σε κορυφαία ιδρύματα να χρησιμοποιήσουμε τα μόλις δημοσιευμένα άρθρα τους, βάλαμε ένα τυπογράφο να μας φτιάξει επιστολόχαρτα στο όνομα ενός ψεύτικου ερευνητικού κέντρου που να έδειχνε χαμηλού κύρους (το Northern Plains Center for Research), και νοικιάσαμε μια ταχυδρομική θυρίδα στη γειτονική πολιτεία της Μινεσότα για την αλληλογραφία, έτσι ώστε οι εκδότες και οι κριτές να μην συνδέσουν το χειρόγραφο με το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα, σε περίπτωση που καταλάβαιναν το κόλπο, και έλεγαν σε άλλους εκδότες να προσέχουν τα χειρόγραφα που αποστέλλονται από άτομα του πανεπιστημίου μας.

Στην πρώτη φάση του πειράματος, στείλαμε δεκατρία χειρόγραφα στα ίδια τα περιοδικά στα οποία είχαν αρχικά δημοσιευτεί, με συνοδευτικές επιστολές γραμμένες στα ψεύτικα επιστολόχαρτά μας, και ζητήσαμε από τους εκδότες (οι οποίοι ήταν όλοι πλην ενός οι ίδιοι εκδότες που είχαν αποδεχτεί την δημοσίευση των ιδίων άρθρων) να κριθούν τα κείμενά μας για δημοσίευση, χωρίς να αναφέρουμε ότι είχαν ήδη δημοσιευτεί ή ότι αποτελούσαν μέρος ένος πειράματος που εξέταζε ισχυρισμούς για μεροληψίες εκδοτών σε βάρος χαμηλότερου κύρους ιδρυμάτων. Η δεύτερη φάση θα εξέταζε το αν χειρόγραφα που είχαν ήδη απορριφθεί, θα γινόντουσαν δεκτά αν το όνομα του συγγραφέα άλλαζε από άγνωστο σε αυτό ενός διάσημου ερευνητή.

Προς μεγάλη μας χαρά, σχεδόν κανένας από τους εκδότες δεν αναγνώρισε το χειρόγραφο ως ήδη δημοσιευμένο άρθρο στο περιοδικό του. Προχώρησαν σε διαδικασία κρίσης, και στις περισσότερες περιπτώσεις οι κριτές συνέστησαν την απόρριψή του. Επεσήμαναν σφάλματα στο σχεδιασμό, την στατιστική ανάλυση, το θεωρητικό συλλογικό κ.λπ., που θεωρούσαν ότι υποβάθμιζαν την εγκυρότητα της μελέτης. Δεν άφησαν καν ανοιχτό το ενδεχόμενο διορθώσεων! Ωστόσο, είχαμε ένα πρόβλημα: οι κριτές κατάλαβαν το κόλπο σε μια περίπτωση, και ενημέρωσαν τον εκδότη. Εκείνος ειδοποίησε την ένωση εκδοτών, ότι κάποιος υπέβαλλε ήδη δημοσιευμένα χειρόγραφα στα ίδια περιοδικά που τα είχαν δημοσιεύσει, με ορισμένες αισθητικές αλλαγές, για να δούν αν θα τα ξαναδημοσίευαν. Ουσιαστικά, ο εκδότης μας κατηγόρησε ότι προσπαθούσαμε να δημοσιεύσουμε τα άρθρα με το δικό μας όνομα, πράγμα φυσικά εξωφρενικό. Όπως προαναφέραμε, είχαμε υποσχεθεί στους συγγραφείς ότι δεν είχαμε καμία πρόθεση να αναδημοσιεύσουμε πραγματικά τα άρθρα τους, και τα ονόματα που χρησιμοποιήσαμε ήταν ψεύτικα και ανύπαρκτα στην ψυχολογία. Με ελάχιστη προσοχή μάλιστα φαινόταν ότι επρόκειτο για αστεία ονόματα (πχ. Beulah L. Ardass, Frank Lee Manure). Έτσι, η δεύτερη φάση του πειράματος, για το αν ήδη-απορριφθέντα άρθρα θα γινόντουσαν δεκτά με την αντικατάσταση του ονόματος ενός χαμηλού κύρους ερευνητή από αυτό ενός υψηλού κύρους ερευνητή, δεν πραγματοποιήθηκε.

Προσπαθήσαμε να δημοσιεύσουμε τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης της μελέτης, αναφέροντας τις αποφάσεις των εκδοτών να απορρίψουν τα χειρόγραφα, εκθέτοντας τις αμφιβολίες των εκδοτών κλπ. Κατά ειρωνικό τρόπο τα δύο πρώτα περιοδικά που υποβάλλαμε απέρριψαν την εργασία μας. Δεν ήταν ξεκάθαρο το γιατί, αφού οι κρίσεις που λάβαμε περιείχαν τόσο θετικά όσο και αρνητικά σχόλια, και κυρίως θετικά. Δεν βοήθησε την υπόθεσή μας το ότι τότε ξεκίνησε μια καμπάνια για να τιμωρηθούμε, που πήρε εθνικές διαστάσεις. Παρακάτω περιγράφουμε μια ατυχή περίπτωση αυτής.

Εμπόδια που προβλήθηκαν στη δημοσίευση των αποτελεσμάτων, όσο και έπειτα.

Ένας εξαγριωμένος εκδότης ανακάλυψε ότι η ταχυδρομική θυρίδα που χρησιμοποιούσαμε στη Μινεσότα δεν απείχε ιδιαίτερα από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα, και υπέθεσε ότι οι φταίχτες θα προέρχονται από αυτό το ίδρυμα. Ειδοποίησε τον πρόεδρο του Τμήματος Ψυχολογίας, ρωτώντας αν η επιτροπή δεοντολογίας είχε εγκρίνει αυτήν την μελέτη, και απειλώντας ότι ίσως έκρινε πρέπον να τιμωρηθεί ολόκληρο το τμήμα με την παύση της δημοσίευσης της μελλοντικής έρευνάς του. Την εποχή εκείνη (το 1978) δεν υπήρχαν επιτροπές δεοντολογίας που να εγκρίνουν τις έρευνες των κοινωνικών επιστημών, κάτι που έγινε υποχρεωτικό αργότερα. Πριν ξεκινήσουμε την μελέτη, είχαμε ενημερώσει τον πρόεδρο με μια περίληψή της, στην οποία γινόταν ξεκάθαρο ότι θα ζητούσαμε άδεια των αρχικών συγγραφέων και ότι δεν είχαμε σκοπό να δημοσιεύσουμε αυτά τα κείμενα. Εξηγούσαμε ακόμα ότι δεν ζητούσαμε άδεια από τους εκδότες, για να μην θυσιαστεί η ίδια η εγκυρότητα της μελέτης.

Για να μην μακρηγορούμε, επιπληχθήκαμε χωρίς καθυστέρηση. Η γραμματεία διετάχθη να μην δακτυλογραφεί τα χειρόγραφά μας (θυμηθείτε ότι η μελέτη ήταν ημιτελής) μέχρι να υπογράψουμε μία συμφωνία παύσης της έρευνας και παραίτησης από τη συνέχισή της. Αυτή ήταν η λιγότερο τιμωρητική από τις αντιδράσεις. Ο Peters βρισκόταν πιά στον πέμπτο χρόνο και θα κρινόταν η μονιμότητά του, και η αντίδραση του εκδότη έπαιξε μεγάλο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Ο Peters επικρίθηκε ότι επέδειξε ασθενή κρίση, διεξάγοντας μια μελέτη που έθετε σε κίνδυνο τη δυνατότητα των συναδέλφων του να δημοσιεύσουν. Ο Ceci αντιμετωπίστηκε με μεγαλύτερη επιείκια, καθώς ως νεότερος δεν θα μπορούσε να ξέρει πόσο λάθος ήταν να κάνει μια τέτοια μελέτη, αλλά ο Peters θεωρήθηκε ότι θα έπρεπε να "ξέρει καλύτερα". Τελικά ο Peters έχασε τη μονιμότητα. Αυτό οδήγησε σε μακροσκελείς προσφυγές με ένορκες καταθέσεις από τα περισσότερα μέλη του Τμήματος Ψυχολογίας, και πολλαπλές εσωτερικές κρίσεις εντός του ιδρύματος. Κατά ενδιαφέροντα τρόπο, οι κρίσεις αυτές συνιστούσαν να λάβει ο Peters τη μονιμότητα, εφόσον όλες οι προηγούμενες ετήσιες κρίσεις του ήταν θετικές. Καθώς η διαδικασία των προσφυγών συνεχιζόταν μέσα στο πανεπιστήμιο, συνέβη ένα τυχαίο γεγονός: όλα τα προγράμματα με κλινική πιστοποίηση θα έπρεπε να επανα-πιστοποιούνται κάθε 5 χρόνια. Η διαδικασία περιελάμβανε την αποστολή των μητρώων όλων των μελών του προγράμματος σε μια εξωτερική ομάδα κριτών, εντεταλμένη από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία. Τότε, η ομάδα θα επισκεπτόταν το ίδρυμα, για να συναντήσει το προσωπικό και να κάνει τις υποδείξεις της για την ανανέωση της πιστοποίησης.

Ο Peters είχε ήδη φτιάξει τη βαλίτσα του. Είχε μόλις ξεκινήσει μια νομική διαδικασία που θα κρατούσε χρόνια, και το συμβόλαιό του θα έληγε σε ένα μήνα. Χωρίς να το ξέρουμε, η APA είχε συμπεριλάβει στην αναφορά της σοβαρές αμφιβολίες για αυτήν την άρνηση μονιμότητας, θεωρώντας τον Peters κορυφαίο ερευνητή του ιδρύματος, και κατσαδιάζοντας το τμήμα που προέβη σε τέτοιας σημασίας αρνητική κρίση χωρίς καμία προειδοποίηση. Μαζί με τις εσωτερικές γνωμοδοτήσεις που συνιστούσαν ανάκληση της άρνησης μονιμότητας, ο πρόεδρος του τμήματος παρενέβη και αντέστρεψε την απόφαση. Πιστεύουμε ότι το συμβούλιο του ιδρύματος τον πληροφόρησε ότι η άρνηση της μονιμότητας θα έπεφτε στο δικαστήριο και το πανεπιστήμιο θα έχανε πολλαπλά. Έτσι, ο Peters έλαβε μονιμότητα αναδρομικά, και του παραχωρήθηκε μια εκτεταμένη άδεια. Μέσα σε πέντε χρόνια ανακηρύχθηκε καθηγητής. Ο Ceci έφυγε από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα για μία θέση στο Πανεπιστήμιο Cornell, για λόγους σχετιζόμενους με τη συμπεριφορά του κατά την εν λόγω περίοδο.

Γιατί η μελέτη συζητήθηκε τόσο πολύ;

Η μελέτη μας συζητήθηκε εντόνως, φτάνοντας τελικά τις 652 αναφορές (σύμφωνα με το Google Scholar). Ο λόγος είναι προφανής. Οι εγκεκριμένες από ομολόγους δημοσιεύσεις είναι για τους πανεπιστημιακούς το νόμισμα της αυτοκρατορίας. Η επιτυχία μας να δημοσιεύσουμε σε περιοδικά, και ειδικά σε έγκριτα περιοδικά, είναι θεμελιώδης γιά ότι αξιολογείται θετικά στην πρόσληψη σε πανεπιστήμια, τον επαναδιορισμό, την μονιμότητα, την προαγωγή, τη μισθολογική αύξηση, την επαγγελματική επιτυχία και αναγνώριση. Η μελέτη μας, αν και ατελής, εγείρει αμφιβολίες για την αξιοπιστία της διαδικασίας κρίσης από ομολόγους, και υπέδειξε μεροληψίες υπέρ των υψηλού κύρους συγγραφέων και των ιδρυμάτων τους. Το να ενισχύσουμε αυτήν την υπόδειξη απαιτούσε τα ίδια τα δεδομένα που δεν στάθηκε δυνατό να συλλέξουμε: την έκβαση της κρίσης για τυχόν δημοσίευση προηγουμένως απερριθφέντων χειρογράφων άσημων ερευνητών, χαμηλόβαθμων ιδρυμάτων, όταν αυτά υποβάλλονταν υπογεγραμμένα από αναγνωρίσιμα ονόματα. Αλλά και χωρίς αυτό το στοιχείο, τα αποτελέσματά μας ανέδειξαν το φάντασμα μιας αναξιόπιστης διαδικασίας, μέσα στην οποία η τύχη ενός χειρογράφου να δημοσιευτεί ή όχι ήταν ασυνεπής. Όταν η μελέτη δημοσιεύτηκε το 1982 στο Behavioral and Brain Sciences, συνοδευόταν από περίπου 50 σχολισμούς, προσκεκλημένες απαντήσεις από εκδότες όλων των πεδίων, και όχι μόνο της ψυχολογίας. Οι περισσότερες από αυτές τις αντιδράσεις ήταν θετικές, και πήραν τη θέση ότι το σύστημα των ομολόγων θα πρέπει να αγκαλιάσει τα αποτελέσματά μας και να οδηγηθεί στην εγκατάλειψη των μη-τυφλών κρίσεων, στις οποίες οι κριτές γνωρίζουν την ταυτότητα των συγγραφέων πριν υποβάλλουν τις κρίσεις τους. Μέσα σε μερικά χρόνια από την έκδοση της μελέτης μας, η APA άλλαξε το σύστημά της, εγκαθιδρύοντας τυφλές κρίσεις, αναφέροντας ως εφαλτήριο τη μελέτη μας.

Κατάργηση των Ελέγχων Υποθέσεων από Επιστημονικό Περιοδικό

Νίκος Γιαλλούσης.

Το περιοδικό Basic and Applied Social Psychology αφού επέτρεψε μια "περίοδο χάριτος" ενός έτους, πραγματοποίησε την απόφαση που πήρε το 2014, να απαγορεύσει την αναφορά σε p-, T- και F- τιμές, καθώς και τη φράση "σημαντικά" αποτελέσματα. Δύο ακόμα μέτρα που είχαν προαναγγελθεί, είναι η αποδοχή της δημοσίευσης αρνητικών αποτελεσμάτων, καθώς και διαψεύσεων προηγούμενων ευρημάτων - αφού βέβαια η συλλογιστική που τα κράταγε στο "συρτάρι" με βάση την στατιστική σημαντικότητα ήταν εσφαλμένη, και σίγουρα μεθοδολογικά επιλήψιμη.

Η απόφαση αυτή αντανακλά μεταξύ άλλων την απροθυμία των ερευνητών στις συμπεριφορικές και βιο-ιατρικές σπουδές να αλλάξουν την κουλτούρα ανάλυσης δεδομένων που έμαθαν ως διδακτορικοί φοιτητές, παρά τις 400 και πλέον δημοσιεύσεις που στηλιτεύουν την χρήση τους. Να σημειωθεί ότι το περιοδικό ξεκαθαρίζει ότι όσοι νομίζουν ότι θα δημοσιεύουν πιο εύκολα σε αυτό έπειτα από αυτή την ρύθμιση κάνουν σοβαρό λάθος. Το περιοδικό δεν στέκεται μόνο του στην προσπάθεια εξυγείανσης της βιο-ιατρικής και συμπεριφορικής έρευνας: το περιοδικό Epidemiology αποθαρρύνει ρητά τους συγγραφείς να αναφέρονται σε ελέγχους υποθέσεων και να χρησιμοποιούν την ανακριβή έκφραση "σημαντικό αποτέλεσμα".

Οι αναλυτές βιοστατιστικών δεδομένων Roger Peng και Jeff Leek, δημοσίευσαν ένα σχόλιο στο Nature, σύμφωνα με το οποίο οι p-τιμές είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, και ολόκληρη η διαδικασία της διεξαγωγής έρευνας μπορεί να περιέχει αποφάσεις που δεν κοινοποιούνται, άρα είναι μη-αναπαραγώγιμες. Η σειρά μαθημάτων τους Data Science Specialization στην πλατφόρμα Coursera σχεδιάστηκε για να καλύψει όλες τις απαιτήσεις της αναπαραγωγιμότητας και της διαφάνειας στην επιστημονική έρευνα, από το σχεδιασμό ως την δημοσίευση των αποτελεσμάτων. Σύμφωνα με αυτούς, οι ερευνητές πρέπει να δημοσιεύουν τα αρχεία πρωτογενών δεδομένων, και να παρατίθεται όλος ο κώδικας της στατιστικής ανάλυσης που παράγει τα δημοσιοποιούμενα αποτελέσματα.

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι ένα από τα μεγαλύτερα φιάσκα στην ανάλυση δεδομένων, θεωρείται το εύρημα των οικονομολόγων περί δημοσίου χρέους που οδήγησε την Ελλάδα στο Μνημόνιο.

Σεξιστικά σχόλια από ερευνητές

Σεξιστικά σχόλια ("βρείτε κανέναν άντρα Βιολόγο") εξόργισαν τις δύο ερευνήτριες που είχαν υποβάλει την εργασία τους στο PLOS ONE για έλεγχο. Η εξελικτική βιολόγος Fiona Ingleby έκπληκτη διάβασε ανάμεσα στα σχόλια για την εργασία της την παρότρυνση να συνεργαστούν με κάποιον άντρα για να ...βελτιωθεί η εργασία τους. Η καταγγελία της οδήγησε στην διακοπή συνεργασίας του περιοδικού και του καθηγητή που έκανε τα συγκεκριμένα σχόλια. Το όνομα του καθηγητή δεν αποκαλύφθηκε, καθώς κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται από τους κανονισμούς... Στο παρελθόν υπήρξαν έρευνες που διαπίστωναν το γεγονός ότι μια εργασία είχε περισσότερες πιθανότητες να γίνει αποδεκτή εάν οι συγγραφείς ήταν άντρες με μητρική γλώσσα τα αγγλικά, ωστόσο είναι εξαιρετικά σπάνιο να εκφράζονται προκαταλήψεις με τόσο απροκάλυπτο τρόπο. Περισσότερα εδώ

Άνθρωποι, τέρατα και ... Αυτόματη Ανάλυση Κειμένων

Robert Nelson

Μετάφραση: Νίκος Γιαλλούσης.

Σημείωμα του Μεταφραστή:

Ο Robert Nelson είναι διευθυντής του Digital Scholarship Lab στο Πανεπιστήμιο του Richmond. Το άρθρο αναφέρεται σε μια τεχνική εξόρυξης κειμένου που βρίσκεται σε ταχύτατη άνοδο τα τελευταία χρόνια στην Επεξεργασία Λόγου και την Υπολογιστική Γλωσσολογία, την θεματική ανάλυση. Το ενδιαφέρον του άρθρου επιτείνεται, καθώς ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη μέθοδο για να αναλύσει την πολιτική προπαγάνδα της Ομοσπονδίας των Νοτίων Πολιτειών των ΗΠΑ κατά τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο, αναδεικνύοντας σοβαρότατα θέματα, όπως αυτό της απο-ανθρωποποίησης της εξω-ομάδας (δείτε Zimbardo, και Leyens) και του εθνικισμού (δείτε Billig), που αποτελούν διαχρονικά αντικείμενα έρευνας της κοινωνικής ψυχολογίας. Δείτε το αυθεντικό άρθρο εδώ!

Η μετάφραση δημοσιεύεται με την ευγενική άδεια του Robert Nelson και των New York Times. This translation is posted after kind permission of Robert Nelson and The New York Times.

Λέξεις - Κλειδιά: Επεξεργασία Φυσικού Λόγου, Αυτόματη Ανάλυση Κειμένου, Αποανθρωποποίηση, Διομαδικές Σχέσεις, Προπαγάνδα, Εθνικισμός.

Keywords: Natural Language Processing, Automated Text Analysis, Dehumanization, Intergroup Relations, Propaganda, Nationalism

"Το αίμα του πρώτου μάρτυρα χύθηκε", ανακοινώνει η εφημερίδα Ritchmond Daily Dispatch την 27η Μαιου του 1861. Τρείς μέρες νωρίτερα ο υποστηρικτής της Ομοσπονδίας James Jackson πυροβόλησε και σκότωσε τον αξιωματικό της Ένωσης Elmer Ellsworth, που εισέβαλλε στο πανδοχείο του πρώτου για να υποστείλει την Ομοσπονδιακή σημαία που ανέμιζε στο μπαλκόνι του κτηρίου. Εύλογα, οι δύο νεκροί μπορούν να χαρακτηριστούν ως οι πρώτοι μάρτυρες και για τους δύο αντίστοιχους αγώνες, αυτούς των Βορείων και των Νοτίων.

"Ένδοξος θάνατος!", συνεχίζει η εφημερίδα. "Δεν υπάρχει ούτε ένας θνητός στην Virginia που δεν ζηλεύει τη μοίρα του, που δεν θα μιμούνταν το παράδειγμά του, και που δεν θα προτιμούσε να πεθάνει παρά να αναπνέει σε μία ατμόσφαιρα μολυσμένη από τέτοια ηθικά και κοινωνικά αποβράσματα όπως οι εκφυλισμένοι και αξιοθρήνητοι φονιάδες που έβαψαν τα χέρια τους με το ηρωικό του αίμα."

Αυτές οι λέξεις στην Dispatch (που μπορεί να χαρακτηριστεί ως το 'όργανο' των Ομοσπονδιακών) ήταν μια ένδειξη για το τί έμελλε να ακολουθήσει. Όχι μόνο επιεδή προμηνύει τον τρομακτικό αριθμό των θανάτων που θα ακολουθούσαν τα επόμενα τέσσερα χρόνια, αλλά και γιατί επιδεικνύει τις δύο ρητορικές μηχανές με τις οποίες οι άνθρωποι θα πειστούν ξανά και ξανά να δώσουν τη ζωή τους για το νέο, ομοσπονδιακό, έθνος τους. Με τη στρατολόγησή τους, οι άνθρωποι διακινδυνεύουν, από τη μία πλευρά, να αμαυρωθούν ηθικά και διανοητικά, διαπράττοντας φόνους, και από την άλλη, να αποχωριστούν για πάντα τις συζύγους τους, τα παιδιά τους, και άλλους αγαπημένους, χάνοντας την ίδια τους τη ζωή. Το άρθρο υποβάλλει την ιδέα ότι οι βόρειοι αξίζουν το θάνατο, γιατί είναι τέρατα. Ο Ellsworth και οι ακόλουθοί του ενωτικοί στρατιώτες ήταν μια "ορδή που επέλασε" και αποτελούνταν από "εξαχρειωμένους, ανηλεείς βάρβαρους". Προτείνει ακόμα ότι οι Νότιοι που πέθαναν υπερασπιζόμενοι την πατρίδα τους από αυτά τα τέρατα θα ανταμοίβονταν με ένδοξη αθανασία, όπως αυτή του Jackson, που δεν έπρεπε να προκαλεί το θρήνο, παρά το φθόνο, δεδομένου ότι η "υστεροφημία του θα διαρκούσε για αιώνες".

Το ότι οι στρατηγικές αυτές υπάρχουν στο κείμενο είναι δεδομένο. Αυτό που δεν είναι σαφές, εδώ και πολύ καιρό, είναι το πόσο συχνά επαναλήφθηκαν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Κανένας ιστορικός δεν έχει μέχρι στιγμής επιδείξει τέτοια υπομονή, και επιμονή στη λετπομέρεια, ώστε να διαβάσει μέχρι τέλους τα περισσότερα από 100.000 άρθρα και 24 εκατομύρια λέξεις που δημοσιεύτηκαν στην Dispatch κατά τη διάρκεια του πολέμου, για να μην μιλήσουμε για την προχωρημένη στατιστική ανάλυση που θα απαιτούνταν για να εξάγουμε αποτελέσματα από τα δεδομένα. Μα τώρα, μια καινοτόμος τεχνική εξόρυξης κειμένου (text-mining) αποκαλούμενη θεματική ανάλυση (topic-modeling) επιτρέπει να κατανοήσουμε σε πού καλύτερο επίπεδο τα επιχειρήματα και τις εκκλήσεις που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου για να πείσουν τους ανθρώπους να καταταγούν στο στρατό, να δεσμευτούν στο ηθικά δύσκολο έργο να φονεύσουν άλλους ανθρώπους, και να αποδεχθούν το τρομακτικό ενδεχόμενο να χαθούν οι ίδιοι.

Η θεματική ανάλυση είναι μία πιθανοκρατική στατιστική μέθοδος που μπορεί να αποκαλύψει θέματα και κατηγορίες σε μεγέθη κειμένων τέτοια, που δεν μπρούν να διαβαστούν από έναν άνθρωπο. Η εφαρμογή της μεθόδου στα άρθρα της Dispatch για όλη τη διάρκεια του πολέμου, επιτρέπει να δούμε ευρείες και αποχρώσες κανονικότητες στις ειδήσεις του Εμφυλίου Πολέμου, που ειδάλλως θα ήταν αδύνατο να εντοπιστούν. Βοηθάει επίσης τους ιστορικούς να αναγνωρίσουν γρήγορα τα ευρύτερα θέματα που θίγονται στα επιμέρους άρθρα και τότε να αναζητήσουν αυτά τα θέματα σε άλλα έγγραφα, ακόμα και στο σύνολο των άρθρων της εφημερίδας.

Για παράδειγμα, σε ένα θεματικό μοντέλο για την Dispatch, δύο θέματα κυριαρχούν στο κομμάτι που αφορά τον μάρτυρα Jackson, θέματα τα οποία ονόμασα "λίβελοι κατά των Βορείων" και "πατριωτισμός και ποίηση". Η θεματική ανάλυση επιτρέπει έτσι να χρησιμοποιήσουμε το άρθρο για τον Jackson ως ένα σημείο αφετηρίας από το οποίο μπορούμε να εξερευνήσουμε πληρέστερα τις εκκλήσεις στον εθνικισμό και τον πατριωτισμό που χρησιμοποιήθηκαν για να πείσουν τους ανθρώπους κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου να εμπλακούν στο τρομερό έργο του θανάτου.

Εξεταζόμενα απο κοινού, τα άρθρα που σχετίζονται με το θέμα "λίβελος κατά των Βορείων" υποστηρίζουν την άποψη ότι δεν είναι αμάρτημα, αλλά δίκαιο και ηρωικό το να σκοτώνεις Βορείους. Για να καταστήσει ψυχολογικά ευκολότερο να τους αντιμετωπίζεις και να τους σκοτώνεις στο πεδίο της μάχης, οι Νότιοι εργάστηκαν για να τοποθετήσουν τους Νοτίους μέρα από την εμβέλεια της συμπόνοιας και της συναισθηματικής ταύτισης. (Σημ. του Μτφ: πρόκειται για τη διαδικασία της απο-ανθρωποποίησης). Για να παραβιάσουν την Έκτη Εντολή, οι Νότιοι στρατιώτες έπρεπε να πιστεύουν ότι οι Βόρειοι ήταν κατά κάποιο τρόπο θεμελιακά διαφορετικοί από αυτούς. Οι σκοτωμένοι δεν θα μπορούσαν να είναι ισότιμοι Χριστιανοί, Αμερικανοί, ή έστω συνάνθρωποι. Απεναντίας, όπως υποστηρίζεται ανελλιπώς από εκατοντάδες άρθρων στην Dispatch, οι Βόρειοι είναι φανατικοί, άπιστοι, ξένοι και αλλότριοι, κτήνη και δαίμονες.

Η πρώτη κατηγορία είναι ότι οι Βόρειοι δεν είναι κανονικοί Χριστιανοί. Αυτοί οι Βόρειοι, που χαρακτηρίζονται άθεοι, ήταν επικίνδυνοι θρησκευτικοί ζηλωτές που ασπάζονταν ριζοσπαστικά και δήθεν μη-χριστιανικά θρησκεύματα όπως ο μονοφυσιτισμός και ο πνευματισμός. Πιστεύουν εσφαλμένα και υβριστικά ότι είναι οι "εκλεκτοί, η εκλογή των Ουρανών" και θεωρούν τους εαυτούς τους ως "πιο σωστούς και από τη Βίβλο", σύμφωνα με την εφημερίδα. Οι Βόρειοι έχουν εγκαταλείψει τον Χριστιανισμό και τον έχουν παραποιήσει σε απεχθή αθεϊσμό.

Οι Νότιοι επίσης διατείνονται ότι οι Βόρειοι δεν προέρχονται από την ίδια εθνική καταγωγή. Κοιτάζοντας βόρεια βλέπουν μια αλλότρια κοινότητα μεταναστών, ένα τρομακτικό "ανομοιογενές συνονθύλευμα... από το πιο σκάρτο αίμα όλων των άλλων εθνών". Οι πόλεις τους ήταν "χωνευτήρια στα οποία ολόκληρος ο κόσμος έχυνε όλη του την περίσσεια βρώμα και λέρα". Οι στρατοί τους δεν απαρτίζονταν από γενημένους Αμερικανούς όπως οι ίδιοι, αλλά "ξένους μισθοφόρους του Λίνκολν".

Η πιο καταδικαστική κατηγορία, όμως, ήταν ότι με τις θηριωδίες που διέπραξαν απέναντι σε αθώες γυναίκες, παιδιά και αμάχους, οι Βόρειοι αποκαλύπτουν την θεμελιώδη έλλειψη ανθρωπιάς (Σημ του Μτφ: Πρβλ την ανάλυση του Τσόμσκυ για Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο). Μερικές φορές οι Βόρειοι περιγράφονται σαν ζώα ("σκυλιά, λύκοι, ύαινες", "ερπετά", και "άγρια θηρία"), άλλες φορές ως απόκοσμοι δαίμονες ("ενσαρκωμένοι δαίμονες", και "συνάθροιση αγρίων και δαιμόνων, στους οποίους αρμόζει να αφανιστούν"). Σε κάθε περίτπωση δεν είναι ανθρώπινοι. Απεναντίας, είναι "ανθρωπόμορφα τέρατα", "αηδιάστικά σκυλιά με ανθρώπινη μορφή", και "δαίμονες με ανθρώπινη όψη".

Αυτές οι αιτιάσεις, όλες μαζί, συνιστούν μια ποινή θανάτου. Οι προβλέψεις της ουράνιας τιμωρίας απέναντι στον εγγενώς κακό Βορρά εμφανίζεται ξανά και ξανά στις σελίδες της Dispatch. H "μέρα της κρίσης" του Βορρά πλησίαζε γρήγορα, και οι Βόρειοι δεν θα μπορύσαν να ξεφύγουν από την "οριστική ανταπόδοση ενός δίκαιου Κυρίου". Με την απο-ανθρωποποίηση των Βορείων, οι Νότιοι εργάστηκαν για να πείσουν τους αυτούς τους ότι σκοτώνοντάς τους δεν διέπρατταν αμάρτημα, αλλά αντιθέτως κάτι βαθιά ηθικό, γινόμενοι όργανα της κρίσης του Κυρίου.

Τα άρθρα που συνδέονται με το δεύτερο θέμα, "πατριωτισμός και ποίηση", συμπλήρωναν την εικόνα,δείχοντας γιατί ήταν τιμημένο το να πεθαίνεις από τα χέρια απάνθρωπων εισβολέων. Εκατοντάδες ποιημάτων εμφανίστηκαν στην εφημερίδα κατά τη διάρκεια του πολέμου, για να εμψυχώσουν τους άντρες του Νότου να πολεμήσουν για τους σκοπούς της Ομοσπονδίας, και να υπερασπιστούν την τιμή τους, την πατρίδα τους και τις οικογένειές τους. Τα ποιήματα αυτά επεδίωκαν να μεταμορφώσουν το Νότο από έναν τόπο σε μια ιδέα, και να πείσουν τους ανθρώπους να διακινδυνεύσουν και ίσως να χάσουν τη ζωή τους για αυτήν. Αν οι στρατιώτες πέθαιναν στο πεδίο της μάχης, αυτά τα ποιήματα τους διαβεβαίωναν ότι θα τιμηθούν σαν ήρωες, των οποίων η δόξα θα διαρκέσει για πάντα.

Πρέπει να πέσουμε στο πεδίο της μάχης/ Πείτε μου πως δεν πεθαίνουμε μάταια/ εκείνος που πέφτει με την ασπίδα της Ελευθερίας/ δεν είναι από τους ανώνυμα σφαγιασμένους/ Γιατί οι ποιητές, οι γιοί και οι κόρες / αυτής, της Νότιας μας χώρας/ θα τραγουδούν για μας μέσα στον θρηνητικό αέρα/ και θα μας ονομάζουν ήρωες

Οι Νότιοι επανειλημμένα καταφεύγουν σε ποιητικά σχήματα για να υποκινήσουν ισχυρά συναισθήματα, απαραίτητα για διαποτίσουν τον αγώνα της Ομοσπονδίας με την ιερότητα της θυσίας και να επενδύσουν τις φοβερές θυσίες στις οποίες καλούσαν τους στρατιώτες με ένα ανώτερο νόημα.

Η θεματική ανάλυση επιτρέπει να δούμε μια ακόμα πληρέστερη εικόνα, περνώντας έτσι από την ανάλυση αντιπροσωπευτικών άρθρων, στην υποκατάσταση της στενής ανάγνωσης δεκάδων χιλιάδων από αυτά. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει το σχετικό μέγεθος του μελανιού που αφιερώθηκε σε αυτά τα δύο θέματα - τους "λιβέλλους κατά των Βορείων" και τον "πατριωτισμό και ποίηση" στις σελίδες της Dispatch από την εκλογή του Λίνκολν το Νοέμβριο του 1860 μέχρι το κάψιμο του Richmond στις αρχές του Απριλίου 1865.

Διάγραμμα 1

Η αξιοσημείωτη ομοιότητα ανάμεσα στα αποτυπώματα των δύο αυτών θεμάτων είναι συγκλονιστική. Αν ένα εμφανιζόταν σχετικά συχνά στην εφημερίδα, οποιαδήποτε στιγμή, τότε και το άλλο θα εμφανιζόταν εξίσου συχνά. Η στενή συνάφεια ανάμεσα σε αυτά τα δύο θέματα - που θα ήταν δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να παρατηρηθεί χωρίς τη θεματική ανάλυση - υποδεικνύει ότι τα δύο αυτά θέματα ήταν πάντοτε οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος (αν και σπάνια εμφανίζονταν στο ίδιο άρθρο - το αρχικό άρθρο για τον Jackson αποτελεί σπάνια εξαιρεση).

Το γράφημα επίσης επιτρέπει να δούμε ακριβώς το πότε αυτές οι εκκλήσεις ήταν απαραίτητο να γίνουν, σε συγκεκριμένα χρονικά ορόσημα. Βλέπουμε τη σταθερή άνοδο του ποιητικού πατριωτισμού και των φαρμακερών επιθέσεων στη διάρκεια της αποσκίρτησης των Νοτίων και τους πρώτους μήνες του πολέμου. Βλέπουμε ακόμα την απότομη αύξηση που ακολουθεί την κήρυξη επιστράτευσης τον Απρίλιο του 1862. Και βλέπουμε το τελευταίο ρόγχο του ομοσπονδιακού πατριωτισμού και εθνικισμού κατά το τέλος του πολέμου, καθώς οι Νότιοι έκαναν μια τελευταία προσπάθεια να ανασυντάξουν τα στρατεύματά τους και να σώσουν τον αγώνα τους.

Αυτές ήταν στιγμές της μεγαλύτερης πίεσης για το στρατό των Νοτίων: καθώς σχηματιζόταν, καθώς πάσχιζε για αριθμητική επάρκεια, και καθώς αντιμετώπιζε αμετάκλητα την ήττα. Καθώς ο στρατός ήταν η πεμπτουσία της Ομοσπονδίας, το γράφημα αυτό απεικονίζει πολλά περισσότερα από τη συχνότητα πατρωτικών ποιημάτων ή λιβέλων κατά των Βορείων. Είναι ένα καρδιογράφημα του ομοσπονδιακού έθνους.

Υπάρχει κρίση στην Κοινωνική Ψυχολογία;

Gary Marcus

Μετάφραση: Νίκος Γιαλλούσης.

Σημείωμα του μεταφραστή: Ο Marcus είναι καθηγητής γνωσιακής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, και αρθογραφεί για επιστημονικά θέματα στο περιοδικό The New Yorker. Στο συγκεκριμένο άρθρο (1η Μαϊου 2013) σχολιάζει την "κρίση" στην οποία θεωρείται ότι έχει μπεί η κοινωνική ψυχολογία, εξαιτίας της αποκάλυψης της επιστημονικής απάτης που διέπραξε ο Ολλανδός Stapel, αλλά και την αποτυχία επανάληψης του φαινομένου "κοινωνικής προέγερσης". Ο αρθογράφος τοποθετεί το θέμα στις σωστές του διαστάσεις, αναδεικνύοντας ευρήματα της κοινωνικής ψυχολογίας που έχουν αναπαραχθεί επανειλημμένα, και συνδέει την λεγόμενη κρίση με μια ευρύτερη κατάσταση που απειλεί όλες τις επιστήμες, λόγω των απαιτήσεων που προβάλλουν οι επιτροπές δημοσίευσης, αλλά και την εμπιστοσύνη σε στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα. Ειδικότερα, είναι αισιόδοξος ότι η κρίση στην ιατρική και την ψυχολογία θα οδηγήσει σε μια καλύτερη επιστήμη, με έμφαση στην αναπαραγώγιμη έρευνα. Δείτε το αυθεντικό άρθρο.

Η μετάφραση δημοσιεύεται με την ευγενική άδεια του Gary Marcus και του περιοδικού The New Yorker. This translation is posted after kind permission of Gary Marcus and The New Yorker magazine.

Λέξεις - Κλειδιά: Κοινωνική Ψυχολογία, Αναπαραγώγιμη Έρευνα, Στατιστικά Σημαντικά Αποτελέσματα, Επιτροπές Δημοσίευσης

Keywords: Social Psychology, Reproducible Research, Statistical Significant Results, Publication Bias

Σύμφωνα με τις επικεφαλίδες των εφημερίδων, η κοινωνική ψυχολογία πέρασε ένα δύσκολο χρόνο, και σίγουρα μια κακή εβδομάδα. Το νεο-υορκέζικο περιοδικό Times Magazine αφιέρωσε σχεδόν επτά χιλάδες λέξεις στον Diederik Stapel, τον Ολλανδό ερευνητή που διέπραξε επιστημονική απάτη σε τουλάχιστον 54 επιστημονικά άρθρα. Το περιοδικό Nature μόλις δημοσίευσε μια αναφορά για μια καινούργια διαμάχη: που αμφισβητεί το αν ορισμένα διαδεδομένα ευρήματα "κοινωνικής προέγερσης" του κοινωνικού ψυχολόγου Ap Dijksterhuis επιβεβαιώνονται από νεότερες έρευνες. Ο Dijksterhuis βρήκε ότι όταν σκεπτόμαστε έναν καθηγητή πριν γράψουμε εξετάσεις αποδίδουμε καλύτερα, από ότι όταν σκεπτόμαστε έναν βίαιο οπαδό. Παρόλο που κανείς δεν αμφισβητεί ότι ο Dijksterhuis πραγματοποίησε το πείραμα το οποίο επικαλείται, ενδέχεται το εύρημά του να είναι αδύναμο ή απλώς λάθος. Ίσως είναι απλά αποτέλεσμα του κινδύνου ενός πεδίου που επαφίεται υπερβολικά στην ιδέα ότι αν κάτι είναι στατιστικά πιθανό, τότε μπορούμε να το εμπιστευτούμε.

Τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται όμως. Αν και η αναφορά του Nature τιτλοφορείται "Αμφισβητούμενα αποτελέσματα: Νέο πλήγμα για την κοινωνική ψυχολογία", μετά βίας επισήμανε ότι έχουν γίνει ορισμένες αναπαραγωγές που στηρίζονται στο φαινόμενο που παρατήρησε ο Dijksterhuis. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να αποδειχθεί έγκυρο, αν και ίσως ασθενέστερο από όσο θεωρήθηκε αρχικά. Και γενικότερα η "κοινωνική προέγερση" είναι απλώς ένα νήμα στο πολύ πλούσιο "ύφασμα" της κοινωνικής ψυχολογίας. Το πεδίο θα επιβιώσει ακόμα και αν το συγκεκριμένο εύρημα αποδειχθεί υπερτιμημένο ή απλώς και μια άτυχη παρέκβαση.

Ακόμα και αν η συγκεκριμένη γραμμή έρευνας περάσει σε ανυποληψία, είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε το γεγονός ότι πολλά κλασικά ευρήματα της κοινωνικής ψυχολογίας έχουν αναπαραχθεί επανειλημμένα, όπως τα φαινόμενα που μελέτησε ο Milgram (στην παλιά μελέτη της υποταγής στην οποία οι συμμετέχοντες ανέβαζαν τα επίπεδα του ηλεκτροσοκ, όπως νομίζουν, μέχρι τα 450 V, προκαλώντας φαινομενικά αβάσταχτο πόνο στους άλλους, απλώς και μόνο επειδή τους το ζητούσαν). Ο ίδιος ο Milgram αναπαρήγαγε το φαινόμενο αρκετές φορές, σε διαφορετικούς πληθυσμούς και με ομάδες διαφορετικών υποβάθρων. Ακόμα και σήμερα το φαινόμενο είναι ανθεκτικό, πενήντα χρόνια μετά, στα χέρια άλλων ερευνητών. Και ακόμα και σήμερα άλλοι άνθρωποι επεκτείνουν αυτό το εύρημα: μόλις την τελευταία εβδομάδα διάβασα μια μελέτη στην οποία ατρόμητοι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν οι άνθρωποι θα χορηγούσαν ηλεκτροσοκ σε ρομπότ σε ανάλογες περιστάσεις (η απαντηση είναι ΝΑΙ).

Ακόμα σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι κάτι θετικό έχει αναδειχθεί από την κρίση της αναπαραγωγιμότητας. Κάτι ζωτικής σημασίας για όλες τις πειραματικές επιστήμες. Επί χρόνια, ήταν αρκετά δύσκολο να δημοσιευτεί σε καλό περιοδικό μια απευθείας αναπαραγωγή, ή η αποτυχία αναπαραγωγής ενός πειράματος. Σε όλη μου την καριέρα, και πολύ πριν από αυτήν, τα περιοδικά επέμεναν ότι τα άρθρα πρέπει να εκθέτουν πρωτότυπα αποτελέσματα. Πριν μερικά χρόνια απέτυχα απολύτως να αναπαράγω μια συγκεκριμένη μελέτη, αλλά δεν επεδίωξα να δημοσιεύσω το γεγονός διότι ήξερα ότι δεν θα ενδιέφερε πολλά άτομα. Τώρα, ευτυχώς, το κλίμα στην επιστημονική κοινότητα έχει αλλάξει. Από τότε που πρωτο-ανέφερα τα ζητήματα αυτά τον περασμένο Δεκέμβρη, αρκετοί κορυφαίοι ερευνητές στην ψυχολογία ανακοίνωσαν εκτεταμένες ενέργειες για την αναπαραγωγή πρηγούμενων μελετών, και την δημιουργία κινήτρων στους επιστήμονες έτσι ώστε να μην αισθάνονται ότι χάνουν τον καιρό τους κάνοντας κάτι που δεν πρόκειται να αξιολογηθεί θετικά από τις επιτροπές δημοσίευσης.

Το Reproducibility Project από το Center for Open Science είναι ήδη καθοδόν, με την πρώτη λευκή χάρτα αναφορικά με τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνιστώσες της ίδιας της αναπαραγώγιμης έρευνας. Χάρι στους Daniel Simons και Bobby Spellman, το περιοδικό Perspectives in Psychological Science δέχεται τώρα υποβολές άρθρων γιά ένα νέο τμήμα που θα υπάρχει σε κάθε τεύχος, αφιερωμένο στην αναπαραγώγιμη έρευνα. Το περιοδικό Social Psychology σχεδιάζει ένα ειδικό τεύχος με αναπαραγωγές σημαντικών ευρημάτων στην κοινωνική ψυχολογία, και έχει ήδη λάβει 40 υποβολές (Σημ. του Μτφ: πρόκειται μάλλον για αυτό εδώ). Άλλα περιοδικά στην νευροεπιστήμη και την ιατρική επιδίδονται σε ανάλογες προσπάθειες. Ο συνεργάτης μου στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Todd Gureckis μόλις χρησιμοποίησε την υπηρεσία Amazon Mechanical Turk για να αναπαραγάγει ένα μεγάλο αριθμό ευρημάτων στην γνωστική ψυχολογία. Και μόλις την τελευταία εβδομάδα, ο Uri Simonsohn δημοσίευσε ένα άρθρο για την αντιμετώπιση του διασήμου προβλήματος του συρταριού, του γεγονότος ότι τα αρνητικά αποτελέσματα, όπως αποδεικνύεται ιστορικά, μένουν αδημοσίευτα.

Πρέπει ακόμα να θυμόμαστε ότι η κοινωνική ψυχολογία δεν είναι το μοναδικό πεδίο που θίγεται από αυτά τα προβλήματα - η ιατρική επίσης έχει αντιμετωπίσει τους ίδιους ακριβώς προβληματισμούς. Αλλά, όπως επισημαίνει ο Brian Nosek, από το κέντρο Center for Open Science, σε ηλεκτρονικό μήνυμα που μου απηύθυνε, οι ψυχολόγοι είναι προνομιακά καταρτισμένοι για να αντιμετωπίζουν τέτοια ζητήματα. "Η ψυχολογία είναι στην πρώτη γραμμή της μάχης με την αναπαραγωγιμότητα, με το να στρέφει την ερευνητική της εμπειρογνωμοσύνη στον εαυτό της", έγραψε.

Είτε η κοινωνική προέγερση αποδειχθεί αληθής είτε ότι, και είτε αποδειχθεί ότι είναι σημαντική συνιστώσα της νοητικής μας ζωής είτε όχι, είτε απλώς ένας αμελητέος παράγοντας που εύκολα υπερβαίνεται από άλλους, ολόκληρη η ψυχολογία και ολόκληρη η επιστήμη θα ωφεληθούν από την επαυξημένη προσπάθεια για αναπαραγώγιμη έρευνα. Αν, στη χειρότερη περίπτωση, μελέτες μίας δεκαετίας αποδειχθούν λιγότερο σημαντικές από όσο αρχικά πιστευόταν, δεν θα έρθει το τέλος του κόσμου. Και αν, παραπλεύρως, οδηγήσει σε μια κουλτούρα πιο προσεκτικής επιστήμης, το ισοζύγιο θα καταλήξει να είναι και θετικό.

Philosophy of Cognitive Science - σελίδα στο facebook

Philosophy of Cognitive Science (link)

Τι σχέση έχει η φιλοσοφία με τη γνωσιακή επιστήμη;

Τι σχέση έχει η βιολογία με τις νευροεπιστήμες;

Τι είναι νους; Τι είναι ζωή; Τι είναι συνείδηση;

Τα ζώα, έχουν νοημοσύνη;

Υπάρχει ψυχή;

Έχει νόημα η αναζήτηση απαντήσεων για τη συνείδηση;

Ποια η σχέση μας με τον κόσμο;

Οι μηχανές, μπορούν πραγματικά να σκεφτούν; Ακόμα ακόμα, θα μπορούσαν να αναπτύξουν συνείδηση; 

Θα μπορέσουμε κάποτε να πετύχουμε το mind uploading;

Είναι ο νους μας εκτεταμένος ή βρίσκεται κλεισμένος μέσα στο κρανίο μας;

...

Κοινός στόχος Επιστήμης και Φιλοσοφίας είναι να θέτουν τα κατάλληλα ερωτήματα.

FENS-Featured Regional Meeting (FFRM) 2015

Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εταιρειών για τις Νευροεπιστήμες (FENS) και οι επιστημονικές Εταιρείες Νευροεπιστημών της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Σερβίας έχουν την τιμή να ανακοινώσουν ότι το διεθνές συνέδριο FENS-Featured Regional Meeting (FFRM) θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη από 7 έως 10 Οκτωβρίου 2015 στο συνεδριακό κέντρο «Ιωάννης Βελλίδης». Κοινή πεποίθηση όλων μας είναι ότι τo FFRM, το οποίο ανά διετία προσφέρει τη δυνατότητα διεπιστημονικής αλληλεπίδρασης μεταξύ κορυφαίων νευροεπιστημόνων και πρωτοπόρων επιστημόνων άλλων ειδικοτήτων για την ανάπτυξη νέων τεχνικών και τεχνολογιών, βρίσκει το 2015 στη Θεσσαλονίκη τον τόπο που μπορεί να ενώσει τους πολιτισμούς Ελλάδας, Ισραήλ και Σερβίας και να εκφράσει την κοινή αγωνία των λαών τους για πρόοδο και διάκριση.

Η διεθνής οργανωτική επιτροπή του συνεδρίου κατάρτισε ένα επιστημονικό πρόγραμμα που θα φέρει στη χώρα μας περισσότερους από 170 νευροεπιστήμονες από όλο τον κόσμο. Μεταξύ αυτών :

- τον κάτοχο του Βραβείου Νόμπελ Φυσιολογίας / Ιατρικής για το 2014 Καθηγητή του Πανεπιστημίου UCL κ. John O’Keefe. Σε μία εκδήλωση ανοικτή για το κοινό στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ο Καθηγητής κ. O’Keefe θα παρουσιάσει τις συναρπαστικές ανακαλύψεις του αναφορικά με το σύστημα πλοήγησης του εγκεφάλου.

- τον Καθηγητή κ. Νίκο Λογοθέτη, Διευθυντή του Ινστιτούτου Max Planck της Γερμανίας, από τους κορυφαίους παγκοσμίως επιστήμονες στο χώρο της Λειτουργικής Μαγνητικής Τομογραφίας (fMRI). Ο Καθηγητής κ. Λογοθέτης θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνάς του για την αποσαφήνιση των μηχανισμών της μάθησης στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

- τον Καθηγητή κ. Henry Markram του Πανεπιστημίου EPFL της Ελβετίας, συντονιστή του Human Brain Project (European Union’s FET Flagship Project), το οποίο έχει τον φιλόδοξο στόχο να συνθέσει ένα μαθηματικό ανάλογο του ανθρώπινου εγκεφάλου με τη χρήση υπερ-υπολογιστών.

- την Καθηγήτρια κ. Carmen Sandi του Πανεπιστημίου EPFL της Ελβετίας, Διευθύντρια του Εργαστηρίου Συμπεριφορικής Γενετικής, η οποία θα αναφερθεί στον αναδυόμενο κλάδο της νευροοικονομίας, στην προσπάθεια να κατανοηθούν οι λειτουργίες του εγκεφάλου που συμμετέχουν στη λήψη οικονομικών αποφάσεων.

Το FFRM 2015 θα είναι ένα συνέδριο εστιασμένο στον νέο επιστήμονα. Έχει δοθεί η δυνατότητα σε νέους ερευνητές από όλο τον κόσμο να παρουσιάσουν την εργασία τους στο ίδιο βήμα με τους καταξιωμένους συναδέρφους τους, ενώ η παρουσία της ελίτ του επιστημονικού γίγνεσθαι ευελπιστούμε να αποτελέσει έμπνευση και κίνητρο για τους νέους όλων των ηλικιών.

Στους βασικούς θεματικούς άξονες του συνεδρίου (Μοριακή/Κυτταρική Νευροεπιστήμη,Αναπτυξιακή Νευροεπιστήμη, Νευρωνικά Κυκλώματα και Συστήματα, Γνωσιακή και Συμπεριφορική Νευροεπιστήμη, Κλινική Νευροεπιστήμη, Νευρομηχανική και Υπολογιστική Νευροεπιστήμη κ.α) καλείστε με τη συμμετοχή σας να προσθέσετε τη δική σας επιστημονική προσέγγιση και συμβολή.

Καλούμε κάθε ενδιαφερόμενο να εκδηλώσει την πρόθεση συμμετοχής του στις εργασίες του συνεδρίου, το οποίο συνοδεύεται από ένα πολύ ενδιαφέρον κοινωνικό πρόγραμμα, με στόχο το FFRM 2015 να αποτελέσει μία αξέχαστη εμπειρία για όλους τους συμμετέχοντες.

Για περισσότερες πληροφορίες, προθεσμίες, υποβολή εργασιών, εγγραφή επισκεφθείτε τον ιστότοπο του συνεδρίου http://ffrm2015.com

Προέλευση Ανακοίνωσης Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εταιρειών για τις Νευροεπιστήμες (FENS) και Επιστημονικές Εταιρείες Νευροεπιστημών της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Σερβίας στις 11/02/2015 @ 15:43  (http://www.auth.gr/news/anouncements/18268)

3o Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας της Επιστήμης

Ο Τομέας Φιλοσοφίας και Θεωρίας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας του
Τμήματος Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του
Πανεπιστημίου Αθηνών οργανώνει το 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας της
Επιστήμης (27-29 Νοεμβρίου 2014) στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Στις θεματικές ενότητες του Συνεδρίου εμπίπτουν όλες οι περιοχές της
φιλοσοφίας των επιστημών υπό την ευρεία έννοια του όρου. Επίσης εμπίπτουν
ευρύτερες περιοχές της φιλοσοφίας (μεταφυσική, γνωσιολογία, ηθική,
φιλοσοφία της γλώσσας, φιλοσοφία του νου, ιστορία της φιλοσοφίας,
κοινωνική και πολιτική φιλοσοφία) στο βαθμό που οι ανακοινώσεις
σχετίζονται με θέματα που αφορούν την επιστήμη. Το Συνέδριο περιλαμβάνει
ομιλίες και συμπόσια και είναι ανοικτό σε όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής
και ερευνητικής κοινότητας.

Ο χώρος διεξαγωγής του συνεδρίου είναι οι αίθουσες του τμήματος ΜΙΘΕ
(Πανεπιστημιούπολη, είσοδος από την Ούλωφ Πάλμε).

Για περισσότερες πληροφορίες και για να δείτε το πρόγραμμα των εισηγήσεων και
το βιβλίο περιλήψεων μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του συνεδρίου
στο:http://greekphilsci.blogspot.gr/

Μπαλτάς και Βιτγκενστάιν

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία η παρουσίαση του ομότιμου καθηγητή ΕΜΠ Α.Μπαλτά με τίτλο “Λούντβιχ Βιτγκενστάιν: Από τη Βιέννη, στα χαρακώματα του Μεγάλου Πολέμου και από εκεί στο Κέιμπριτζ». 

Η παρουσίαση έγινε στα πλαίσια σειράς διαλέξεων στον Βύρωνα (Λαμπηδόνα) με πολύ ενδιαφέροντα Ιστορικά και Φιλοσοφικά θέματα. Ο Α.Μπαλτάς παρουσίασε τις πιο γνωστές ερμηνείες/αποτιμήσεις του έργου του Wittgenstein, γαρνίροντας με ενδιαφέρουσες ιστορικές λεπτομέρειες που κράτησαν την παρουσίαση του έργου του γνωστού φιλόσοφου μέσα στο πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκαν. Έτσι, αποφεύχθηκε η σχεδόν "θρησκευτική" ματιά πολλών διηγήσεων που μιλούν για την "τρελή διάνοια", εν είδει "σούπερ ήρωα" που δημιουργεί από το μηδέν καθοδηγούμενος ενδεχομένως από τα "ανώτερα γονίδια", το "ανώτερο IQ" (ή τον "ανώτερο/διαφορετικό εγκέφαλο"). Στο τέλος ο Α. Μπαλτάς πρόσθεσε και την δική του πρωτότυπη ερμηνεία: Η μεγάλη φιλοσοφική και μεθοδολογική αξία του Tractatus έγκειται στο γεγονός ότι το φιλοσοφικό κτίσμα ανεγείρεται με την χρήση υλικών συμβατών με την κυρίαρχη τότε θετικιστική θεώρηση της Λογικής (και της φιλοσοφίας), ενώ στο τέλος του φιλοσοφικού κτισίματος ο φιλόσοφος τοποθετεί και το εργαλείο με το οποίο καταστρέφεται η φαινομενικά απρόσβλητη σταθερότητά του (οι παρομοιώσεις δικές μας – το ίδιο και η όποια παραμόρφωση της άποψης του Α. Μπαλτά).  

Μπύρα Ουίσκι και Μπαλτάς

Επιστήμονες με... πατέντα

Είχατε μια καταπληκτική και καινοτόμο ιδέα, την οποία μετουσιώσατε σε ένα πλήρες θεωρητικά και πειραματικά άρθρο, αλλά η δημοσίευσή του απορρίφθηκε από τους κριτές του επιστημονικού περιοδικού επειδή ακριβώς η ιδέα σας ήταν υπερβολικά...καινοτόμος; Μην πανικοβάλλεστε, τώρα υπάρχει λύση!

Για την ακρίβεια, η λύση υπάρχει εδώ και 27 χρόνια. Το 1987, ο καθηγητής φυσικής William G. Hoover βρέθηκε λίγο πολύ στην θέση που περιγράφηκε στην προηγούμενη παράγραφο. Απογοητευμένος από αυτή την εξέλιξη, σκεφτόταν τι διαφορετικό θα μπορούσε να κάνει ώστε η εργασία του να κερδίσει την αναγνώριση που της άξιζε. Κατά τη διάρκεια ενός αεροπορικού ταξιδιού κι ενώ ο νους του παρέμενε κολλημένος στην προαναφερθείσα σκέψη, κρυφάκουσε την συνομιλία δύο Ιταλίδων που κοσμούσαν κάποιον γνωστό τους με τη φράση "Stronzo bestiale", ελληνιστί μαλάκας με πατέντα. Η ιδέα που του γεννήθηκε από αυτό το γεγονός αποδείχθηκε ακόμη πιο καινοτόμος. Άλλαξε τον τίτλο του άρθρου, πρόσθεσε ως τρίτο συγγραφέα τον Stronzo Bestiale και το ξαναέστειλε στο ίδιο περιοδικό. Αυτή τη φορά το άρθρο δημοσιεύτηκε, και για του λόγου το αληθές δείτε εδώ. Ο δε Stronzo Bestiale έχει και προφίλ στο Scopus όπου φαίνεται πως διδάσκει φυσική στο πανεπιστήμιο της Βιέννης, ενώ έχει κάνει και δεύτερη δημοσίευση!

Το όλο γεγονός ανακάλυψε πρόσφατα ένας Ιταλός φυσικός, και τις λεπτομέρειες της αληθινά (και τουλάχιστον) αστείας αυτής ιστορίας μπορείτε να τις διαβάσετε εδώ. 

Προσοχή λοιπόν στους επιστήμονες με πατέντα...

Studying music increases blood flow to the brain

30 minutes of musical training can increase blood flow to the left hemisphere of the brain, so says a new study carried out by the University of Liverpool.

 

A group of 14 musicians and 9 non-musicians were both given musical and word-generating tasks while their brain activity was monitored. The brain activity for both tasks were very similar in the group of musicians, but not in the group of non-musicians.

This was followed by a separate test in which another group of non-musicians was given 30 minutes of musical training (involving learning to tap a complex rhythm) and then given the word and music tasks once again. 

Gallery: Stunning pictures of classical music in conflict

Brain activity in this second group of non-musicians before the musical exercise showed no significant similarities with the first group, but after the musical training the brain activity had more in common with them.

Amy Spray, who carried out the experiments, commented: "The areas of our brain that process music and language are thought to be shared and previous research has suggested that musical training can lead to the increased use of the left hemisphere of the brain."

Dr Georg Mayer, also of the University of Liverpool, said: "This suggests that the correlated brain patterns were the result of using areas thought to be involved in language processing. Therefore we can assume that musical training results in a rapid change in the cognitive mechanisms utilised for music perception and these shared mechanisms are usually employed for language."

Read more at http://www.classicfm.com/music-news/

Περίεργες Φυλές και στερεότυπα

"Οι Σενηλλέ ζουν κυρίως σε παραθαλάσσιες περιοχές με εύφορο έδαφος και ήπιο κλίμα. Η πλούσια κουζίνα τους περιλαμβάνει πολύ κρέας, ψάρια και λαχανικά. Εκμεταλλεύονται διατροφικά σχεδόν ολόκληρο το ζώο, από τα εντόσθια και το στομάχι μέχρι τον ..εγκέφαλο, που τρώγεται σε ένα είδος τοπικής παραδοσιακής σούπας. Ιστορικές πηγές αναφέρουν πως πολλές φορές κατά το παρελθόν, γειτονικές κοινότητες εμπλέκονται σε διενέξεις που συχνά οδήγησαν σε αιματηρούς πολέμους. Ακόμη και σήμερα μπορεί κάποιος να βρει ίχνη αυτής της παράδοσης, τις περισσότερες φορές με την μορφή υποτιμητικών αστείων για τους κατοίκους Σενιλέ που κατοικούν σε γειτονικές κοινότητες - αν και μερικές φορές αυτές οι διαφορές λαμβάνουν και πιο επιθετικές μορφές".

Πως φαντάζεστε πως ζουν οι Σενηλλέ? Τι ρούχα φοράνε? Πριν διαβάσετε παρακάτω, προσπαθήστε να απαντήσετε στις ερωτήσεις αυτές, αφήνοντας ελεύθερη την φαντασία σας. Και τώρα διαβάστε ανάποδα το όνομα της φυλής. Ναι, αυτή η διήγηση αναφέρεται στους Έλληνες. Και ναι, τα στοιχεία που αναφέρει είναι πέρα για πέρα αληθινά. Το κοκορέτσι, η μοσχαρίσια γλώσσα, να μυαλά του αρνιού, είναι όλα παραδοσιακά εδέσματα που τρώγονται με λεμονάκι. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας υπάρχουν διπλανά χωριά ή πόλεις που εχθρεύονται η μία την άλλη - λόγου χάρη στην Κεφαλλονιά, το Αργοστόλι με το Ληξούρι υπήρξαν εχθροί (χωρίς εισαγωγικά) από την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου, ενώ σήμερα υπάρχει συνήθως απλώς μια χιουμοριστική υποτιμητική διάθεση μεταξύ των κατοίκων των δυο πόλεων.

Ωστόσο μπορείτε να πείτε πως σχηματίσατε μια ακριβή εικόνα για το πως είναι οι Έλληνες? Το 1956 η Αμερικάνικη ανθρωπολογική ένωση, παρουσίασε μια παρόμοια αναφορά για τους Αμερικάνους. Πρόκειται για μια επίδειξη του "στερεότυπου", όπως το μελετά η κοινωνική ψυχολογία. Στόχος τους ήταν να δείξουν πως, η δημιουργία στερεότυπων δεν απαιτεί η ομάδα να είναι εντελώς διαφορετική (ή εξωτική) σε σχέση με την ομάδα όπου εντάσσουμε τον εαυτό μας. Αντίθετα τείνουμε να δημιουργούμε γρήγορα στερεοτυπικές εικόνες για μια ομάδα, όταν έχουμε περιορισμένες πληροφορίες για αυτή - ακόμη και αν η ομάδα αυτή μας είναι εξαιρετικά οικεία.

Το στερεότυπο δεν ισοδυναμεί με ψευδή πληροφορία. Μπορεί να περιέχει χαρακτηρισμούς που είναι ακριβέστατοι και χαρακτηρίζουν σωστά ορισμένα μέλη της ομάδας. Είναι ένα είδος "νοητικής συντόμευσης" (shortcuts), δηλαδή ένας τρόπος που μας βοηθά να πάρουμε γρήγορες αποφάσεις ενώ διαθέτουμε λίγες πληροφορίες. Η γενίκευση χαρακτηριστικών (που μπορεί να ισχύουν πράγματι για ορισμένα άτομα μιας ομάδας) σε ολόκληρο τον πληθυσμό μπορεί να είναι επικίνδυνη και να οδηγήσει σε διακρίσεις ρατσιστικές ή σεξιστικές.

Ο τρόπος που επιδρούν τα στερεότυπα στη συμπεριφορά μας είναι εξαιρετικά πολύπλοκος και δε θα επεκταθούμε εδώ. Πολύ επιγραμματικά θα αναφέρουμε μερικές έρευνες με αξιοπερίεργα αποτελέσματα που όμως δείχνουν την δύναμη της επιρροής που μπορεί να έχει επάνω μας ο στερεοτυπικός λόγος. Λόγου χάρη φοιτητές εκτέθηκαν σε στερεοτυπικές λέξεις που χαρακτηρίζουν την τρίτη ηλικία και στη συνέχεια φάνηκε πως περπατούσαν πιο αργά σε σχέση με την ομάδα ελέγχου καθώς επίσης είχαν μειωμένη απόδοση σε δοκιμασίες αναγνώρισης λέξεων (Bargh, Chen, & Burrows, 1996; Kawakami, Young, & Dovidio,2002). Παρομοίως, φοιτητές στους οποίους παρουσιάστηκαν λέξεις που συνδέονται με την έννοια "χούλιγκαν", απάντησαν σωστά σε λιγότερες ερωτήσεις γενικών γνώσεων - σε αντίθεση με φοιτητές που είδαν λέξεις που χαρακτηρίζουν το στερεότυπο του καθηγητή, οπότε και η απόδοσή τους αυξήθηκε (Dijksterhuis & van Knippenberg, 1998).

Ακόμη, λέγοντας σε Αφροαμερικανούς φοιτητές πως θα συμμετάσχουν σε ένα πείραμα που μετρά την "νοημοσύνη που σχετίζεται με τον αθλητισμό", μειώθηκε το ποσοστό των εύστοχων χτυπημάτων σε μια δοκιμασία γκολφ - ενώ αντίστοιχα Λευκοί φοιτητές αστοχούσαν περισσότερο όταν τους είπαν πως "θα μετρηθεί η φυσική αθλητική ικανότητά σας" (Stone, Lynch, Sjomeling, & Darley, 1999). Οι εκφράσεις αυτές είναι στερεοτυπικές και ιδιαίτερα διαδεδομένες στις ΗΠΑ. Τέλος, φοιτήτριες μαθηματικών που συμπλήρωναν μια δύσκολη εξέταση έδειξαν μειωμένη απόδοση όταν τους είπαν πριν την δοκιμασία πως θα διερευνηθούν διαφορές μεταξύ των φύλων όσον αφορά τις εγγενείς ικανότητες στα μαθηματικά (Spencer, Steele, & Quinn, 1999).
Για περισσότερες πληροφορίες και έρευνες όσον αφορά τα στερεότυπα μπορείτε να διαβάσετε το αντίστοιχο άρθρο του καθηγητή S.Plous.

Μάρκος Σελλής

Υ.Γ: Σο φεστιβάλ επιστημών που ξεκινά αύριο, οι εθελοντές από το ΠΜΣ Γνωσιακής Επιστήμης θα έχουν σχετικές ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις. Η έννοια του στερεότυπου συναντάται σε πολλά και διαφορετικά πλαίσια όπως θα δείτε.