Ομιλία του Μ. Τσακίρη

Πως αντιλαμβανόμαστε το σώμα μας; Πρωτοποριακά πειράματα όπως τον Rubber Hand Illusion δείχνουν ότι πρόκειται για μια δυναμική διαδικασία - φαίνεται πως κυριολεκτικά μπορούμε να νιώσουμε ένα ξένο μέλος ως συνέχεια του σώματός μας κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες. Ο Μ.Τσακίρης ασχολείται μεταξύ άλλων με αυτό το νέο πεδίο της πειραματικής ψυχολογίας.

Σήμερα θα πραγματοποιηθεί η ομιλία του καθηγητή Μάνου Τσακίρη, University of London με θέμα: “Body-conscious? Yes, but in what way(s)? ” που θα πραγματοποιηθεί σήμερα Δευτέρα 28 Απριλίου 2014, ώρα 19:00 – 21:00, στο Αμφιθέατρο «Άλκης Αργυριάδης», Κεντρικό κτήριο, Πανεπιστημίου 30.

Το πολύ ενδιαφέρον πείραμα του Rubber Hand Illusion μπορείτε θα έχετε την ευκαιρία να το παρακολουθήσετε από κοντά, στο Athens Science Festival από την αντίστοιχη ομάδα των εθελοντών του ΠΜΣ Γνωσιακής επιστήμης Αλεξία Πέτροβα, Βαγγέλη Σαμαρά και την Αμαλία Τσακίρη.

 

ΧαραLab

Η παρουσίαση της ερχόμενης συνάντησης φεύγει λίγο από τα στενά (sic) όρια της Γνωσιακής Επιστήμης, ή καλύτερα τα διευρύνει ακόμη περισσότερο! Υπεύθυνος γι΄ αυτή τη "παρασπονδία" ένας απόφοιτος του έτερου μεταπτυχιακού του ΜΙΘΕ, του ΙΦΕΤ δηλαδή, ονόματι Παππάς Δημήτριος. Το θέμα έχει τίτλο «συνείδηση: μεταξύ αναγωγής κι ανάδυσης» και φιλοδοξεί να συνδυάσει τη φιλοσοφία με τα μαθηματικά.

Το ραντεβού πλέον γνωστό: στις 18:00 στις αίθουσες του ΜΙΘΕ. Με εντολή Σαμαρά :-)

Δεκάδες ψεύτικες μελέτες έγιναν δεκτές σε επιστημονικά συνέδρια

To σκάνδαλο των ψεύτικων μελετών βάζει την επιστήμη στο μικροσκόπιο  

Γκρενόμπλ, Γαλλία

Τουλάχιστον 120 πλαστές μελέτες, γραμμένες από πρόγραμμα υπολογιστή, δημοσιεύτηκαν τα τελευταία χρόνια στα πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων. Την αποκάλυψη έκανε ένας «ακτιβιστής» της επιστημονικής αξιοπιστίας, ο οποίος ανάγκασε μεγάλους εκδοτικούς οίκους να αποσύρουν τις επίμαχες δημοσιεύσεις και να λάβουν μέτρα για να προστατεύσουν το κύρος τους.

Ο Σιρίλ Λαμπέ, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Ζοζέφ Φουριέ στη Γκρενόμπλ της Γαλλίας, ανέπτυξε έναν αλγόριθμο που σαρώνει τη βιβλιογραφία και εντοπίζει ψεύτικες δημοσιεύσεις γραμμένες από το πρόγραμμα SCIgen.

Το SCIgen (το όνομα βγαίνει από τη φράση «γεννήτρια επιστήμης») δημιουργήθηκε το 2005 από ερευνητές του MIT και χρησιμοποιεί τυχαίους συνδυασμούς φράσεων για να παράγει πλαστές μελέτες Επιστήμης Υπολογιστών (μια παραλλαγή του SCIgen παράγει μάλιστα σατιρικές μελέτες Φυσικής στο δικτυακό τόπο arXiv vs. snarXiv).

Οι δημιουργοί του προγράμματος ήθελαν να δείξουν ότι ακόμα και ψεύτικες μελέτες μπορούν να γίνουν δεκτές σε επιθεωρήσεις και συνέδρια. Όπως αποδεικνύεται, όμως, το λογισμικό έχει χρησιμοποιηθεί πολύ περισσότερες φορές από ό,τι θα φανταζόταν κανείς.

Τα τελευταία δύο χρόνια, ο αλγόριθμος του Λαμπέ εντόπισε πάνω από 120 «μελέτες» του SCIgen στα δημοσιευμένα πρακτικά 30 και πλέον συνεδρίων που πραγματοποιήθηκαν το διάστημα 2008-2013, τα περισσότερα στην Κίνα.

Οι 16 από αυτές βρίσκονταν σε πρακτικά που δημοσίευσε ο μεγάλος γερμανικός οίκος Springer, και οι υπόλοιπες σε πρακτικά που δημοσίευσε το αμερικανικό Ινστιτούτο Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών (IEEE).

«Οι μελέτες είναι εύκολο να εντοπιστούν» λέει ο Λαντέ στο δικτυακό τόπο του Νature (του οποίου ο εκδότης είναι ανταγωνιστής της Springer και του IEEE).

Ο αλγόριθμος, σχεδιασμένος να ανιχνεύει το χαρακτηριστικό λεξιλόγιο του SCIgen, είχε παρουσιαστεί το 2005 σε δημοσίευση του Λαντέ στην επιθεώρηση Scientometrics της Springer.

Η Springer ενημερώθηκε για το θέμα από τον Λαντέ το 2005 και αφαίρεσε άμεσα τις επίμαχες μελέτες, όπως συνέβη και με τo IEEE στα τέλη του 2013. Και οι δύο εκδότες διαβεβαιώνουν ότι έλαβαν μέτρα για να αποτρέψουν παρόμοια περιστατικά στο μέλλον.

Προκαλεί όμως εντύπωση πώς οι πλαστές μελέτες διέφυγαν της προσοχής των επιστημόνων που αναλαμβάνουν να ελέγξουν τα άρθρα των συναδέλφων τους πριν από τη δημοσίευσή τους. Το Nature δηλώνει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορούσε να έρθει σε επαφή με τους ερευνητές που υπέγραφαν τη μελέτη και τους επιμελητές τους, ούτε γνωρίζει το εάν οι ερευνητές που εμφανίζονται στις μελέτες είχαν επίγνωση για τη χρήση των ονομάτων τους.

Όπως φαίνεται, οι προσπάθειες του Λαντέ είναι άκρως αποτελεσματικές στον πόλεμο κατά της επιστημονικής απάτης. Το 2010, χρησιμοποίησε το SCIgen για να παράξει 102 ψεύτικες μελέτες, οι οποίες περιείχαν παραπομπές σε άλλες ψεύτικες μελέτες, στο φανταστικό όνομα «Ίκε Άνκαρε). Οι μελέτες αυτές εισήχθησαν στη βιβλιογραφική υπηρεσία Google Scholar και ο Ίκε Άνκαρε έγινε ο 21ος ερευνητής με τις περισσότερες παραπομπές στη βιβλιογραφία, πιο πάνω και από τον Αϊνστάιν.

Σε ένα άλλο, πιο πρόσφατο περιστατικό, ο επιστημονικός δημοσιογράφος του Χάρβαρντ Τζον Μποχάνον δημιούργησε μια πλαστή μελέτη και ξεγέλασε τις 157 από τις 304 επιθεωρήσεις ανοιχτής πρόσβασης στις οποίες απευθύνθηκε.

Σύμφωνα με τον Λαντέ, πάντως, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ανοιχτές (δωρεάν) επιθεωρήσεις είναι λιγότερο αξιόπιστες, αφού το σκάνδαλο που αποκάλυψε αφορά παραδοσιακές, συνδρομητικές εκδόσεις.

ΠΗΓΗ: http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231298744

Προτάσεις για γνωσιακά κουστούμια #Τριώδιο_2014

Με εμφανή τη χθεσινή διάθεση (και βαρυστομαχιά από τα ψητά που θυσία έγιναν στον βωμό του ναού-ΜΙΘΕ), το μπλογκ της γνωσιακής κάνει παρέα στο ξεσάλωμα και τις καούρες σας. Για αυτές τις απόκριες θα σας λύσουμε τα χέρια (προσωρινά, μέχρι να δεθούν στην πλάτη μετά λευκής oversized πουκαμίσας) και θα σας προτείνουμε μοναδικά σύνολα, κομψά γνωσιακά αποκρυατικα κουστούμια για να καταπλήξετε τα πλήθη με την πρωτοτυπία σας.

Έχουμε και λέμε:
Grandmother cell: η προφανής αμφίεση με μασέλα, λευκή περούκα και ανατομικό παπουτσάκι με νευροάξονα να κρέμεται ως ουρά ή ζωγραφισμένο στο πόδι.
Cocktail party effect: το μόνο που χρειάζεσαι είναι ένα ποτήρι του μαρτίνι και να πετάγεσαι από πηγαδάκι σε πηγαδάκι.
Pop out effect: απαιτεί παρέα, η οποία και θα ντυθεί όλη με ένα προαποφασισμένο χρώμα. Ένας θα επιλέξει να ξεχωρίσει με outfit (και μακιγιάζ) διαφορετικού χρώματος για να κάνει Pop out (#προτάσεις_για_παρέες).
Αμύγδαλα: μπορούν να ντυθούν δύο άτομα κρατώντας γνωστό ξηροκάρπι (#προτάσεις_για_ζευγάρια).
Unilateral neglect: ντύσου ό,τι θες. Μαφιόζος με unilateral neglect , Μάγια η μέλισσα με unilateral neglect, Τουταγχαμών με unilateral neglect  κοκ.To μόνο που πρέπει να κάνεις είναι να ντυθείς μόνο από τη μία πλευρά. Ισχυρίσου ότι δεν έχεις καθρέφτη σπίτι.
Μοντέλο: ψηλοτάκουνο με skinny jeans και απλό τοπ (έτσι έλεγε η Τάιρα στο ΑΝΤΜ) και book φωτογραφιών.
Δυναμικό μοντέλο: όλα τα παραπάνω αλλά με καλύτερο φιζίκ, έντονα χαρακτηριστικά προσώπου και μαλλί πιασμένο ψηλή αλογοουρά.
Αναπαράσταση του εαυτού σου: εκτός από το πιο απλό, πιο λιτό και πιο απέριττο είναι και μία ενδιαφέρουσα μεταφορά της κλασικής εξυπνάδας «ντύθηκα ο εαυτός μου χεχε». Παραμένει εξυπναδίστικο, βέβαια.
Rubber hand illusion: θα χρειαστείς μόνο ένα πλαστικό χέρι.
Κεντρικό βοθρίο: από τα πιο δύσκολα και μπουγιόρικα κουστούμια. Απαιτεί μεγάλη παρέα, τα μέλη της οποίας θα ντυθούν λεκάνες. Αυτός που θα στέκεται στη μέση θα είναι το κεντρικό βοθρίο  (#προτάσεις_για_παρέες).
Μικρογλοιακό κύτταρο: κρέμασε πάνω σε χλαπάτσες και όσο το πάρτυ καλά κρατεί, γύρνα τριγύρω, συμμάζευε και πέτα τα σκουπίδια. Βοηθάει να μην είσαι 1.85.
Ιππόκαμπος: περισσότερες λεπτομέρειες εδώ.
Σύνδρομο αναρχικού χεριού: Απλά τα πράγματα, γυρνάς και πετάς μπουκάλια (αν δεν έχεις τα κότσια για μολότωφ).
Κύρια επίδραση: η αγαπημένη μας (κλεμμένη) ιδέα από αυτό. Σύμφωνα με το κείμενο πάντως, μπορούν να κυκλοφορούν μαζί ένας ψηλός κι ένας κοντός (#προτάσεις_για_ζευγάρια).*

(I do not own these ideas, they belong to their rightful owners. No copyright infringement intended.
Νιώστε ελεύθεροι να συμπληρώσετε.)
*Το κείμενο περιέχει και επιπλέον ιδέες, αλλά τις είδαμε κατόπιν εορτής. Κυριολεκτώ. Χθες γιορτάσαμε.

ΤσικνοΠαρασκευή στο ΧαραLab

Την Παρασκευή στις 18.00, στις αίθουσες του θρυλικού ΜΙΘΕ η βιολόγος και δευτεροετής φοιτήτρια του ΠΜΣ Γνωσιακής Επιστήμης Στέλλα Αγγελάκη θα μας μιλήσει για το "Tactile disadvantage" (για βιβλιογραφία δείτε Connell&Lynott(2010,2009). Στις 19:30, μετά την παρουσίαση τιμώντας την παράδοση, θα ρίξουμε διαμελισμένα χορτοφάγα άκακα ζωάκια στα κάρβουνα και θα τα καταβροχθίσουμε επί τόπου. Μουσική, τσίπουρα και κουβέντα θα ολοκληρώσουν την παραδοσιακή βραδιά. Το ΜΙΘΕ βρίσκεται εδώ. Άντε και το Πάσχα με σούβλισμα αρνιού

Μήπως δεν είμαστε τόσο Ορθολογικοί όσο νομίζουμε;

Ο άνθρωπος φημίζεται για τις ...ανθρωποκεντρικές θεωρίες του: Ο πλανήτης που κατοικούμε θεωρούσαμε πως βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος, και εμείς (αυτό ακόμη το πιστεύουμε) είμαστε Ορθολογικά Όντα: Κάποτε θεωρούσαμε πως αυτό συμβαίνει γιατί δημιουργηθήκαμε κατ' εικόνα και κατ'ομοίωση με τον Πάνσοφο Δημιουργό μας (σε αντίθεση με τα άλλα ζώα που δεν είναι "ορθολογικά"). Σήμερα εξακολουθούμε να πιστεύουμε στην ορθολογικότητά μας, δίνοντας ωστόσο διαφορετικές εξηγήσεις: Λόγου χάρη θεωρούμε πως η Εξέλιξη μας εξόπλισε με την ικανότητα να λύνουμε προβλήματα που, ναι μεν προέκυπταν μέσα σε ένα συγκεκριμένα πλαίσια, όμως παρ' όλα αυτά μας εξόπλισαν με ικανότητες που μας επιτρέπουν να μιλάμε για μια γενική "λογική" ή για "γενικούς λύτες προβλημάτων".

Είμαστε περισσότερο ορθολογικά ή ανορθόλογα όντα; Το ποτήρι είναι μισοάδειο ή μισογεμάτο; Ψυχολόγοι όπως ο Gerd Gigerenzer μιλούν για το μισογεμάτο ποτήρι ή για την "εντός ορίων ορθολογικότητα". Ο Dan Ariely από την άλλη περιγράφει τα ευρήματά του ως "coherent arbitrariness", δηλαδή ότι οι αποφάσεις μας είναι μεν αυθαίρετες και μη ορθολογικές, αλλά υπάρχει συνεκτικότητα και προβλεψιμότητα μέσα σε κάποια όρια. Έχει σημασία αν θα δούμε το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο; Νομίζω πως ναι - αν δεχθείς πως είναι μισοάδειο, τότε θα σε απασχολεί περισσότερο το πως θα το γεμίσεις.

Ο Dan Ariely έχει αναπτύξει μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία και παρουσιάζει για δεύτερη φορά το πολύ επιτυχημένο μάθημά του με τίτλο "A Beginner's Guide to Irrational Behavior".

Περισσότερα στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://www.coursera.org/course/behavioralecon

Πρωτοχρονιάτικη Χαραλαμπόπιτα

Η σούπερ-υπερτυχερή με το φλουρί

Η κοπή της πίτας του Χαραλάμπ έγινε με κάθε επισημότητα στις αίθουσες του ΜΙΘΕ.

Την ερχόμενη Παρασκευή λοιπόν, η Αμαλία Τσακίρη θα παρουσιάσει το θέμα "Life-Mind Continuity Thesis: Η υπόθεση της συνέχειας μεταξύ Ζωής και Νου", που είχε παρουσιάσει στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας της Επιστήμης. Περίληψη μπορεί να βρει κανείς εδώ: http://greekphilsci.blogspot.gr/p/view-book-of-abstracts-on-scribd.html (σελ. 24). Η παρουσίαση θα γίνει στις αίθουσες του ΜΙΘΕ στις 18:00

Κοπή Χαραλαμπόπιτας στο μιθε. Το παραβάν δεξιά είναι διακοσμητικό.

How to Write a Great Research Paper

Μεθεόρτιο ΧαραLab!

Καλή χρονιά και τα σχετικά.

Ήρθε η ώρα για το 1ο ΧαραLab του νέου έτους! Σε νέα μέρα και νέο μέρος, έτσι για να μη βαριούνται οι νευρώνες μας. Με άλλα λόγια, Παρασκευή 31/1 στις 6μμ στο κτήριο του ΜΙΘΕ, αίθουσα Γ'.



Το μενού θα περιλαμβάνει: ανταλλαγή ευχών, προβολή ντοκιμαντέρ γνωσιακού περιεχομένου, κοπή βασιλόπιτας, εκ νέου ανανταλλαγή ευχών, ανάδειξη νικητή φλουριού, συζήτηση για το από δω και πέρα πρόγραμμα των συναντήσεών μας, ψιλοκουβέντα για τον καιρό.


Επίσημοι προσκεκλημένοι όλοι οι πρωτοετείς φοιτητές του ΠΜΣ Βασικής και Εφαρμοσμένης Γνωσιακής Επιστήμης, καθώς και όποιος άλλος
έχει απλά όρεξη για βασιλόπιτα!

Τα σπάσαμε στο τελευταίο χαραLab του 2013

Μετά από την πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση της Γεωργιάννας Χανδρίδη ακολούθησε η γνωσιακή παρτάρα (υπερθετικός του πάρτυ).
Ξεκινάμε πάλι δυναμικά από του χρόνου, σε ώρα/μέρα/μέρος που θα ανακοινωθούν εγκαίρως!
Καλές γιορτές!

Γιορτινό ΧαραLab!!

6ο ΧαραLab!

Ήρθε η ώρα για το 7ο ΧαραLab. Η Γεωργιάννα Χανδρίδη, φοιτήτρια του ΠΜΣ Γνωσιακής επιστήμης θα μας μιλήσει σχετικά με τα παρακάτω ερωτήματα:

Πώς επηρεάζουν την οπτική αναζήτηση τα πολυαισθητηριακά συμβάντα?

Να εστιάσω ή να διαμοιράσω την προσοχή μου? Ο ρόλος του χωρικού παραθύρου.

Βιβλιογραφία:

• Van der Burg, E., Olivers, C., N., L., Bronkhorst, A. W., Theeuwes, J. (2008). Pip and pop: Nonspatial auditory signals improve spatial visual search. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 34(5), 1053-1065. 
• Van der Burg, E., Olivers, C., N., L., Bronkhorst, A. W., Theeuwes, J. (2009). Poke and pop: Tactile–visual synchrony increases visual saliency. Neuroscience Letters, 450(1), 60-64.   
• Van der Burg, E., Olivers, C., N., L., Theeuwes, J. (2012). The attentional window modulates capture by audiovisual events. PLoS One, 7(7), e39137.  

Μερικές πληροφορίες για όσους δεν έχουν ξανακούσει για την οπτική αναζήτηση.

Το ΧαραLab θα γίνει στο "Σκασιαρχείο", περίπου 15' με τα πόδια από την είσοδο της Πανεπιστημιούπολης (την είσοδο Ούλωφ Πάλμε - χάρτης). 

Θα ακουλουθήσει έξαλλο πάρτυ :P

6ο ΧαραLab!

Από το 5ο ΧαραLab 

Συνεχίζουμε ακάθεκτοι για το 6ο ΧαραLab: Η Βενετία Μπακιρτζή, δευτεροετής φοιτήτρια του ΠΜΣ Γνωσιακής Επιστήμης θα παρουσιάσει το θέμα "Αναγνώριση των εκφράσεων του προσώπου από παιδιά με υπερλειτουργικό αυτισμό ή με σύνδρομο Asperger".

Το ΧαραLab θα γίνει στο "Σκασιαρχείο", περίπου 15' με τα πόδια από την είσοδο της Πανεπιστημιούπολης (την είσοδο Ούλωφ Πάλμε - χάρτης).

Γυναικείοι, αντρικοί εγκέφαλοι και ανεγκέφαλοι

Ένα σύντομο σχόλιο, σχετικά με το δημοφιλές άρθρο για τις "διαφορές αντρικών και γυναικείων εγκεφάλων", που έσπευσαν να αναδημοσιεύσουν χωρίς κανέναν απολύτως κριτικό σχολιασμό μεγάλες εφημερίδες (όπως το "Βήμα"): Η "καλωδίωση" του εγκεφάλου είναι εν μέρει δυναμική διαδικασία, δηλαδή οι συστηματικά διαφορετικές εμπειρίες έχουν σαν αποτέλεσμα να αλλάζει η "καλωδίωση" (μέσα σε κάποια όρια βέβαια). Επομένως, εάν λόγου χάρη παρατηρήσουμε ότι οι ταξιτζήδες έχουν μεγαλύτερο ιππόκαμπο (δομή του εγκεφάλου που σχετίζεται με την μνήμη), αυτό δε σημαίνει πως "ταξιτζήδες έχουν διαφορετικό εγκέφαλο". Αντίθετα, σημαίνει πως οι διαφορετικές εμπειρίες ανθρώπων που οδηγούν καθημερινά πολλές ώρες, δημιουργούν διαφορές στον εγκέφαλό τους. Ορισμένοι από τους τρόπους με τους οποίους συμβαίνουν αυτές οι δυναμικές αλλαγές στην "καλωδίωση" του εγκεφάλου, περιγράφονται στο μάθημα του ΠΜΣ Γνωσιακής Επιστήμης "μάθηση, μνήμη, πλαστικότητα". Επομένως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή όταν δημοσιεύονται με αυτό τον άκριτο τρόπο δεδομένα - χωρίς να αναφέρονται οι διαφορετικές πιθανές ερμηνείες.

Τέτοια άρθρα αναδημοσιεύονται με ευκολία (και το συμπέρασμά τους φαίνεται εύλογο σε πολύ κόσμο), ακριβώς επειδή επιβεβαιώνει στερεότυπα που είναι εξαιρετικά διαδεδομένα και οικεία.

Για μια στοιχειωδώς σοβαρή εκλαϊκευτική παρουσίαση του άρθρου (στα αγγλικά), διαβάστε εδώ ή ρίξτε μια ματιά στις επιφυλάξεις που διατυπώνει η αρθρογράφος της Guardian εδώ.

Μπορείτε επίσης να διαβάσετε το παλιότερο σύντομο άρθρο με τίτλο "Είναι η Γνωσιακή Επιστήμη γεμάτη Σκατά";

5ο ΧαραLab Meating

Αρκάς: "Έλα στο καμαρίνι μου"

Ο χειμώνας μπήκε για τα καλά και ακόμα δεν έχουν ανάψει τα καλοριφέρ, οι δυνατοί άνεμοι και οι χαμηλές θερμοκρασίες εναλλάξ με καταρρακτώδεις βροχές κάνουν ακόμη και την έξοδο από το σπίτι να μοιάζει με επικίνδυνη αποστολή, ενώ κυβέρνηση και τρόικα θέλουν να μας το πάρουν κι αυτό... Υπάρχει άραγε ελπίδα;




Το 5ο ΧαραLab Meating με θέμα "Επιδοχές των αντικειμένων, προθέσεις του πράκτορα και κίνηση", και παρουσιάστριες τις Κατερίνα Κατοπόδη και Μαίρη Κωστάκη, δευτεροετείς φοιτήτριες του ΠΜΣ Γνωσιακής Επιστήμης, θα γίνει την ερχόμενη Πέμπτη 5/12 στις 18:00. Στόχος του είναι να γεννήσει ξανά την ελπίδα. Σε περίπτωση που δεν τα καταφέρει, θα υπάρχει και τσίπουρο.

Το ΧαραLab θα γίνει στο "Σκασιαρχείο", περίπου 15' με τα πόδια από την είσοδο της Πανεπιστημιούπολης (την είσοδο Ούλωφ Πάλμε - χάρτης).

Ομιλία στο Ιδρυμα ιατροβιολογικών ερευνών

Ομιλία του John Pezaris, ερευνητή στο εργαστήριο προσθετικής όρασης, την Τρίτη 3/12 στις 13:00 στο ίδρυμα ιατροβιολογικών ερευνών της ακαδημίας Αθηνών.

Thalamic Visual Prosthesis Project Status:

Simulated Letters, Reading and Responses”

Tuesday December 3^rd 2013

13:00-14:00

Third floor seminar room

Speaker:

John S. Pezaris, PhD

Massachusetts General Hospital

Harvard Medical School

For more information, or if you would like to meet with Dr Pezaris please contact

Irini Skaliora at 210-6594203, iskaliora(at)bioacademy.gr)

4ο ΧαραLab Meating!

Απόσπασμα από το ντοκυμαντέρ "Meet your Brain":
Γνωσιακοί νευροεπιστήμονες παίζουν με έναν διακρανικό
μαγνητικό διεγέρτη (TMS).

Στο προηγούμενο ΧαραLab είχαμε μια σύντομη γνωριμία με τον εγκέφαλο καθώς και με μια σειρά από επιστημονικές μεθόδους που μας επιτρέπουν να τον γνωρίσουμε ακόμα καλύτερα, μέσα από την προβολή ντοκυμαντέρ νευροεπιστημονικού περιεχομένου. Την ερχόμενη Πέμπτη 28/11, στο 4ο κατά σειρά ΧαραLab, επιστρέφουμε στις παρουσιάσεις με την Βασιλική Ξανθή, δευτεροετή φοιτήτρια του ΠΜΣ Γνωσιακής Επιστήμης, με θέμα: Η προσοχή, η ανταλλαγή της μεταξύ δύο ατόμων και η γνωσιακή διερεύνηση του φαινομένου.

Παράλληλα, μπορείτε να προτείνετε το θέμα που θα θέλατε εσείς να παρουσιάσετε σε κάποια από τις επόμενες συναντήσεις μας, στο φόρουμ που έστησε (και) γι αυτό το σκοπό η Γεωργιάννα Χανδρίδη, επίσης δευτεροετής φοιτήτρια του ΠΜΣ Γνωσιακής Επιστήμης (ευχαριστούμε Γεωργιάννα!). Το φόρουμ αυτό θα αποτελεί τον επίσημο διαδικτυακό μας χώρο από δω και πέρα, αν και θα συνεχίσουμε να ανακοινώνουμε τις συναντήσεις μας και σε αυτό εδώ το ιστολόγιο. Γίνετε λοιπόν γρήγορα μέλη και κάντε τις προτάσεις και τα σχόλιά σας!

Το ΧαραLab θα γίνει στο "Σκασιαρχείο", περίπου 15' με τα πόδια από την είσοδο της Πανεπιστημιούπολης (την είσοδο Ούλωφ Πάλμε - χάρτης).

Η φτώχεια εμποδίζει τις νοητικές λειτουργίες

Ο καθηγητής

Eldar Shafir 

Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό science, συμπεραίνει πως η φτώχεια παρεμποδίζει τις νοητικές λειτουργίες. Ίσως το συμπέρασμα ακούγεται προφανές - μα αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω του ότι στα επιστημονικά περιοδικά ψυχολογίας συναντάμε συχνά δια-πολιτισμικές έρευνες, ενώ πολύ σπάνια θα διαβάσουμε κάποια δια-ταξική μελέτη. Δηλαδή τείνουμε να θεωρούμε συνηθισμένη μια μελέτη των διαφορών μεταξύ ανθρώπων λόγω του διαφορετικού πολιτισμικού περιβάλλοντος (πχ Κινέζικης καταγωγής φοιτητές σε σχέση με Αμερικάνους) - ενώ είναι ασυνήθιστη η εξέταση κατηγοριοποιήσεων που σχετίζονται με το οικονομικό υπόβαθρο. Παρ' όλο που αυτό είναι σίγουρα εξίσου - αν όχι περισσότερο - σημαντικό.

Οι ερευνητές από τα πανεπιστήμια Princeton, Harvard και Warwick, επισημαίνουν πως παλιότερες έρευνες δείχνουν πως, κατά μέσο όρο, οι πιο φτωχοί άνθρωποι εμφανίζουν μειωμένη απόδοση σε διάφορα έργα. Οι συνηθέστερες εξηγήσεις επικεντρώνονται στο περιβάλλον: Ένας άνθρωπος που μεγαλώνει λόγου χάρη σε μια φτωχή γειτονιά έχει πολύ λιγότερες ευκαιρίες και μια λάθος επιλογή του μπορεί να έχει πολύ βαρύτερες επιπτώσεις σε σχέση με κάποιον πιο ευκατάστατο. Οι συγκεκριμένοι ερευνητές επικεντρώθηκαν στις νοητικές λειτουργίες καθεαυτές, προσφέροντας μια επιπλέον εξήγηση: Σύμφωνα πάντα με τους ερευνητές, ένας φτωχός άνθρωπος δεν έχει μόνο να αντιμετωπίσει την έλλειψη χρημάτων, μα ουσιαστικά πρέπει να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες ενώ βιώνει μετρήσιμους περιορισμούς σε πολλές νοητικές ικανότητές του. Πόσο μεγάλος είναι ο περιορισμός αυτός; Οι συγγραφείς αναφέρουν πως ορισμένες μετρήσεις ήταν συγκρίσιμες με την αντίστοιχη απόδοση ανθρώπων που είχαν μείνει άυπνοι μια ολόκληρη νύχτα.

3ο ΧαραLab!

Στιγμιότυπο από το 2ο ΧαραLab

Αύριο στις 18:00 θα πραγματοποιηθεί το 3ο ΧαραLab, με προβολή και σχολιασμό ντοκιμαντέρ σχετικά με ορισμένες βασικές έννοιες της Γνωσιακής επιστήμης. Θα ακολουθήσει η παραδοσιακή τσιπουρο-ανάλυση, όπως και στο 2ο ΧαραLab. Και επειδή κρατάμε την συζήτηση πάντα σε επιστημονικό επίπεδο, θυμίζουμε πως έρευνες πειραματικής ψυχολογίας δείχνουν ξεκάθαρα ότι η ελαφριά μέθη ενισχύει την δηνιουργηκότητα!

Το ΧαραLab θα γίνει στο "Σκασιαρχείο", περίπου 15' με τα πόδια από την είσοδο της Πανεπιστημιούπολης (την είσοδο Ούλωφ Πάλμε - χάρτης).

Συζητήσεις για τον Λόγο: "Συγχρονίζοντας τη φωνή μου με τα χείλη μου"

Σκηνή από την ταινία 2001 η Οδύσσεια του διαστήματος:

Ο υπολογιστής HAL "διαβάζει τα χείλια" του πληρώματος.

Tο Σάββατο 23 Νοεμβρίου, στις 11:00 η Αργυρώ Βατάκη, Ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Γνωσιακής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΓΕΤ) θα μιλήσει με θέμα:  "Συγχρονίζοντας τη φωνή μου με τα χείλη μου", σχετικά με την ομιλία ως οπτικοακουστικό γεγονός. Η ομιλία θα γίνει στο αμφιθέατρο του Αιγινήτειου Νοσοκομείου (Βασ. Σοφίας 72-74, Μετρό Μέγαρο Μουσικής)

Με λίγα περισσότερα από δυο λόγια:

Η σειρά με την οποία συμβαίνουν τα γεγονότα στη καθημερινότητά μας ανάγεται συχνά σε μείζονος σημασίας πληροφορία αναφορικά με την νοηματοδότηση της υποκειμενικής μας εμπειρίας. Έτσι για παράδειγμα, στην ομιλία, η σειριακή αλληλουχία των επί μέρους στοιχείων της στον χρόνο είναι εκείνη που καθορίζει το νόημα τους. Οποιαδήποτε αλλαγή στη σειρά μπορεί να αλλάξει ριζικά την αντίληψή μας.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου οι όποιες αλλαγές δεν γίνονται πάντα αντιληπτές. Αποτυχία ανίχνευσης αυτών των αλλαγών συχνά συνδέεται με πληθυσμούς που πάσχουν από αφασία ή, όπως υποστηρίζεται από μερικούς, με μαθησιακές δυσκολίες.

Εστιάζουμε εδώ στη σύνδεση του λόγου και της χρονικής σειράς, αντιμετωπίζοντας όμως την ομιλία ως ένα οπτικοακουστικό γεγονός. Συγκεκριμένα, θα εστιάσουμε στις περιπτώσεις αποτυχίας ανίχνευσης χρονικών αλλαγών και στον τρόπο με τον οποίο οδηγούμαστε στην αντίληψη του λόγου ως ένα ενοποιημένο οπτικοακουστικό γεγονός. Θα εξετάσουμε επίσης περιπτώσεις προβληματικής στον χρόνο ενοποίησης του λόγου και πώς αυτό επηρεάζει την αντίληψη και την καθημερινότητα του ατόμου.

2ο ΧαραLab meeting!

Την προηγούμενη Πέμπτη πραγματοποιήθηκε το 1ο ΧαραLab meeting, στο "Σκασιαρχείο" και ετοιμαζόμαστε ήδη για την δεύτερη παρουσίαση. Αλλά τι είναι το ΧαραLab meeting? Οι φοιτητές/τριες του ΠΜΣ Γνωσιακής επιστήμης, διοργανώνουν παρουσιάσεις σχετικά με την Γνωσιακή επιστήμη. Τεχνικά θέματα σχετικά με την έρευνά τους, μα και θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος. Την αρχή έκανε ο Βαγγέλης Σαμαράς από το εργαστήριο γλώσσας και μάθησης, παρουσιάζοντας την θεωρία της "νευρωνικής ανακύκλωσης" του Stanislas dehaene.

Αύριο 14/11, ο Μάρκος Σελλής από το εργαστήριο πολυαισθητηριακής αντίληψης, θα μιλήσει για το φαινόμενο του "στοχαστικού συντονισμού". Η παρουσίαση θα ξεκινήσει στις 18.00, στο "Σκασιαρχείο", περίπου 15' με τα πόδια από την είσοδο της Πανεπιστημιούπολης (την είσοδο Ούλωφ Πάλμε - χάρτης).

Συζητήσεις για τον Λόγο: "Ο χρόνος του ανθρώπου"

                                                     Συζητήσεις για τον Λόγο

Αύριο Σάββατο 9 Νοεμβρίου, στα πλαίσια των συζητήσεων για τον Λόγο, θα μιλήσει ο Νίκος  Ταμπάκης (Δρ. Φιλ. - Διπλ. ΕΜΠ), με θέμα "Ο χρόνος του ανθρώπου". Η ομιλία θα γίνει στο αμφιθέατρο του Αιγινήτειου και θα ξεκινήσει στις 11:00. Με δυο λόγια: Στη σύγχρονη Φυσική οι απόψεις για τον Χρόνο (και Χωροχρόνο) έχουν κλιμακωθεί σε μια αλλοπρόσαλλη ποικιλία : από μυστήρια 'χωροχρονικά άτομα' έως το «δεν υπάρχει Χρόνος». Η εισήγηση επιχειρεί μια κριτική τους και μια πρόταση. 





     Μονάδα Νευροψυχολογίας της Νευρολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Αμφιθέατρο του Αιγινητείου Νοσοκομείου 

Νοσοκομείο Αιγινήτειο, Βασ. Σοφίας 72-74, Μετρό Μέγαρο Μουσικής

Συμμετοχή σε πείραμα

Θέλετε να συμμετάσχετε σε ένα πείραμα;

Πρόκειται για πολύ απλή διαδικασία, η οποία διαρκεί 20΄ περίπου. Θα κληθείτε να δείτε μια σειρά από λέξεις στην οθόνη του υπολογιστή, για τις οποίες θα αποφασίζετε αν είναι λέξεις πραγματικές ή όχι της ελληνικής, πατώντας αντίστοιχα ορισμένα πλήκτρα στον υπολογιστή.

Υπάρχει σχετική ευελιξία ως προς τις ώρες που μπορείτε να κάνετε το πείραμα, το οποίο διεξάγεται στο Εργαστήριο Γνωσιακής Επιστήμης του τμήματος Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης (στον χάρτη:http://zymichost.us4.list-manage.com/track/click?u=aee7ab1ebbd28954cc341a417&id=d041d0516a&e=50fa2f4a92 , το ροζ εικονίδιο)

Εάν ενδιαφέρεστε, κι εφόσον είστε 18-35 ετών και φυσικοί ομιλητές της ελληνικής, μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μου, στο sonialoui (at) gmail.com για τα περαιτέρω.

26ο Συνέδριο Νευροεπιστημών

Dear colleagues,

It is our great pleasure to announce the 26^th Meeting of the Hellenic Neuroscience Society organized jointly with the FP7 REGPOT Project NeuroSign, which will take place in Athens at the Eugenides Foundation from 29 November to 1 December 2013. The meeting, entitled “2013 Translational Neuroscience: Understanding Brain Function to Treat Dysfunction”, brings together leading scientists and clinicians to highlight the potential of translating novel research insights into clinical practice.

The 26^th Meeting is a unique opportunity to present emerging science, learn from the experts, advance collaborations and careers and promote scientific excellence in the field of Neuroscience in our country.  

We look forward to welcoming you in Athens,

The Organizing Committee

http://2013.hsfn.gr/

TO ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΔΩ

Είσοδος σε μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς φοιτητές, ΔΩΡΕΑΝ 

Έφτασε ο Οφθαλμοεντοπιστής (Eye Tracker)

Eye tracker επί το έργο

Όπως ήδη έχουμε πει, μπορείτε να δηλώσετε συμμετοχή στα πολύ ενδιαφέροντα πειράματα του εργαστηρίου γνωσιακής επιστήμης, ή απλά να ενημερώνεστε άμεσα για ότι καταπληκτικό συμβαίνει (περισσότερα εδώ).

Πλέον το εργαστήριο διαθέτει και έναν σύγχρονο οφθαλμοεντοπιστή. Η λέξη αυτή μπορεί να μην υπάρχει - όμως ο eye tracker υπάρχει κάνει ακριβώς αυτό: Παρακολουθεί με εξαιρετική ακρίβεια τις κινήσεις των  ματιών, δίνοντας πολύτιμες πληροφορίες για το πως ακριβώς μπανίζουμε (μιλώντας επιστημονικά πάντα). Ο νους μας διαρκώς κατασκευάζει την εικόνα του περιβάλλοντος που νομίζουμε πως βλέπουμε. Τα κακόμοιρα τα μάτια μπορούν μονάχα να αντλούν πληροφορίες για πολύ πολύ μικρές περιοχές του χώρου, κάνοντας μικρές πεταχτές μπιρμπιλομάτικες κινήσεις (οι λεγόμενες σακκαδικές κινήσεις). Για να καταλάβετε πόσο κατασκευασμένη από τον νου είναι η εικόνα που έχουμε για το περιβάλλον γύρω μας, παρακολουθήστε το εξής σύντομο (2 λεπτά) βίντεο:

7ο Διεθνές Φεστιβάλ Επιστημονικών Ταινιών

Μικρός διάβαζα ένα περιοδικό εκλαϊκευμένης επιστήμης που λεγόταν "Το περισκόπιο της επιστήμης". Κάποια στιγμή ο πατέρας μου πήγε να το αγοράσει - αλλά δε θυμόταν πως το λένε και έτσι ρώτησε στο περίπτερο αν έχει κανένα επιστημονικό περιοδικό. Ο περιπτεράς λέει "φυσικά και έχω" δείχνοντάς του κάτι τσόντες.

Η επιστήμη και η φιλοσοφία (πως λέμε "εταιρική φιλοσοφία") είναι εξαιρετικά διαδεδομένες στη χώρα των περήφανων απόγονων των ΕΛ και της κούφιας Γης. Σας προτείνω λοιπόν το φεστιβάλ επιστημονικών ταινιών (το επιστημονικών χωρίς εισαγωγικά) :P

Διοργανώνεται από το CAID και είναι δωρεάν. Ξεκινά σήμερα έως και 5 Νοεμβρίου 2013 και θα λάβει χώρα στο Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και στον Πολυχώρο Caid στο Ρέντη, στη γειτονιά της σχολής Καλών Τεχνών. Για την 7η διοργάνωση του το Φεστιβάλ θα πλαισιωθεί από παράλληλες εκδηλώσεις με θέμα «Επιστήμη και Επιστημονική Φαντασία» (τα εισαγωγικά πλαισιώνουν ολόκληρη την πρόταση και όχι μόνο το επιστήμη).

Ενδεικτικά το πρόγραμμα περιλαμβάνει την θεματικές ενότητες όπως "νευροεπιστήμες" (το Σάββατο), βιολογία (την Κυριακή), ιστορία της επιστήμης και της τεχνολογίας (Τρίτη) κ.α.

Περισσότερες πληροφορίες εδώ: http://caid.gr/?page_id=554 

Διδάκτορες vs θέσεις σε πανεπιστήμια

Πηγή: nature biotechnology

Ένα ενδιαφέρον άρθρο, σχετικά με την συσσώρευση διδακτόρων που δεν απορροφώνται από τα πανεπιστήμια. Το διπλανό γράφημα είναι χαρακτηριστικό. Οι συγγραφείς προτείνουν λύσεις, όπως τα πιο αποκεντρωμένα συστήματα με μικρότερες και πιο δυναμικές ομάδες. Περισσότερα στο παρακάτω άρθρο:

http://www.nature.com/nbt/journal/v31/n10/fig_tab/nbt.2706_F1.html

International Conference on Timing and Time Perception

Το διεθνές συνέδριο για τον Χρόνο και την Αντίληψή του θα πραγματοποιηθεί στην Κέρκυρα από την 31 Μαρτίου έως τις 3 Απρίλη. Πληροφορίες για αιτήσεις συμμετοχής, τους κύριους ομιλητές, δυνατότητες υποτροφιών αλλά και για την μαγευτική Κέρκυρα (με το ποντικονήσι) μπορείτε να βρείτε εδώ: http://www.finalconference.timely-cost.eu/

Ζωντανή οφθαλμαπάτη

Η εικόνα στα δεξιά είναι μια γνωστή οφθαλμαπάτη. Μπορεί να δείτε το προφίλ μιας γριάς γυναίκας είτε μια νεαρή κοπέλα που κοιτά προς τα πίσω. Για να βοηθήσω, το μάτι της γριάς είναι το αυτί της κοπέλας. Πάνω σε αυτή τη γνωστή gestalt εικόνα, βασίστηκε το παρακάτω χιουμοριστικό βιντεάκι.

Νευροηθική

πηγή: http://www.smbc-comics.com/?id=3097

Ανυπακοή και ψυχολογία

Σε μια έρευνα που οδήγησε σε ανατριχιαστικά συμπεράσματα (Hoffling, 1966), οι ερευνητές πήραν τηλέφωνο νοσηλεύτριες που εργάζονταν σε νοσοκομεία και τους ζήτησαν να χορηγήσουν μια μεγάλη ποσότητα (διπλάσια από τη υποτιθέμενη συνιστώμενη) από ένα άγνωστο φάρμακο σε ασθενείς, δηλώνοντας πως είναι γιατροί. Ο κανονισμός του νοσοκομείου ρητά απαγόρευε την χορήγηση μη εγκεκριμένων φαρμάκων (ακόμη και αν ήξεραν ποιος είναι ο γιατρός που ζήτησε την χορήγησή τους). Τα αποτελέσματα ήταν συντριπτικά: 21 από τις 22 νοσοκόμες υπάκουσε και έδωσε τα χάπια (που στην πραγματικότητα βέβαια ήταν χάπια placebo - δηλαδή φτιαγμένα από ζάχαρη) στους υποτιθέμενους ασθενείς. Όταν οι ερευνητές ρώτησαν άλλες νοσοκόμες εάν θα έκαναν κάτι τέτοιο εφόσον τους το ζητούσε ένας γιατρός, σχεδόν όλες απάντησαν πως όχι. Δηλαδή όχι μόνο υπάκουσαν στον "ανώτερο" όταν τους ζήτησε κάτι κατάφωρα αντίθετο με τους κανονισμούς - μα επιπλέον δεν είχαν συναίσθηση του πόση επιρροή έχει επάνω τους ένας "ιεραρχικά ανώτερος".

Ο Eichman πριν τη δίκη του

Το πείραμα αυτό είναι εμπνευσμένο από τα ιστορικά πειράματα του Millgram, που πραγματοποιήθηκαν στην αρχή της δεκαετίας του '60: Ήταν η εποχή που ξεκινούσε η δίκη του Eichman, του ανώτατου αξιωματικού των Ναζί που ήταν υπεύθυνος για την μεταφορά και εξόντωση εκατομμυρίων αμάχων με συστηματικό τρόπο στα λεγόμενα στρατόπεδα θανάτου. Το ερώτημα που απασχολούσε την κοινή γνώμη ήταν εάν είναι πραγματικά δυνατό να είχε πραγματοποιηθεί το Ολοκαύτωμα λόγω του ότι απλώς "εκτελούσαν διαταγές" οι υφιστάμενοί του. Είναι δηλαδή τόσο ισχυρή η παρόρμηση να υπακούσουμε όποια/ο θεωρούμε ανώτερο και επιπλέον, πόσο μακρυά μπορεί να φτάσει αυτή η υπακοή; Φυσικά οι μηχανισμοί συμμόρφωσης δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως η μοναδική εξήγηση του Ολοκαυτώματος - ωστόσο είναι μια σημαντική παράμετρος. Ο Lee Ross (1988) ερμηνεύοντας τα αποτελέσματα του πειράματος του Millgram, είπε πως δεν σχετίζονται τόσο με την τυφλή υπακοή - όσο με την αδυναμία σταθερής αν-υπακοής: Εάν παρατηρήσετε το σχετικό βίντεο, θα δείτε πως οι συμμετέχοντες πολλές φορές ψελλίζουν ορισμένες ανησυχίες ή αντιρρήσεις για την διαταγή που τους δίνεται - όμως τελικά υποχωρούν. Δεν γνωρίζουν - (ούτε φυσικά έχουν ποτέ διδαχτεί συστηματικά) πως πρέπει να συμπεριφερθούν όταν δέχονται εντολές από τον ανώτερό τους που είναι όχι μόνο παράτυπες, μα ξεκάθαρα ανήθικες.

Λίγα χρόνια πριν από το πείραμα του Millgram, ένας άλλος ερευνητής πραγματοποίησε εντυπωσιακά πειράματα. Ο Asch, είχε δείξει την σημασία της ανυπακοής, ακόμη και από μια μικρή μειοψηφία, με τον εξής έξυπνο τρόπο: Οι ερευνητές παρουσίαζαν στον συμμετέχοντα γραμμές διαφορετικού μήκους και ύστερα ρωτούσαν ποια είναι μακρύτερη. Παρ' όλο που ήταν προφανής η απάντηση, ο ερωτώμενος εξαναγκαζόταν να δώσει λάθος απάντηση, λόγω "κοινωνικής πίεσης". Στην αίθουσα εκτός από τον συμμετέχοντα, υπήρχαν και άλλα άτομα (ερευνητές) που είχαν συνεννοηθεί και έδιναν συστηματικά λάθος απάντηση. Ο συμμετέχων ένιωθε την ανάγκη να "συμμορφωθεί" με την πλειοψηφία και να δώσει και αυτός λάθος απάντηση, όταν ομόφωνα οι υπόλοιποι έδιναν λάθος απάντηση. Όταν όμως, σε μια παραλλαγή του πειράματος, προστέθηκε στους ερωτώμενους ένας επιπλέον ερευνητής που είχε οδηγίες να δίνει την σωστή απάντηση, τα ποσοστά άλλαξαν ριζικά. Όσοι δηλαδή συμμετείχαν στο πείραμα με αυτές τις συνθήκες, είχαν πλέον το "θάρρος της γνώμης" να επιμείνουν σε αυτό που θεωρούσαν σωστό - παρ' όλο που η συντριπτική πλειοψηφία έδινε την λάθος απάντηση. Η παρουσία ενός ακόμη ατόμου που δεν συμμορφωνόταν με την πλειοψηφία, ήταν αρκετή να προκαλέσει τη διαφορά. Θυμίζει ίσως το παραμύθι με τα "ρούχα του γυμνού βασιλιά", όπου η αυθόρμητη φωνή ενός μικρού παιδιού αρκεί να ανατρέψει την σιωπή των του κοινού μπροστά στην ιεραρχικά ανώτερη μορφή του βασιλιά και να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις που τελικά διαβρώνουν την τάση για συμμόρφωση.

Σήμερα είναι αδύνατο να πραγματοποιηθούν παρόμοια πειράματα, αφού ο νόμος απαιτεί να γνωρίζουν όλοι οι συμμετέχοντες τι ακριβώς περιλαμβάνει η πειραματική διαδικασία - ειδικά εάν ενδέχεται να τους ασκηθεί ψυχολογική πίεση. Ωστόσο ορισμένοι κοινωνικοί ψυχολόγοι κατάφεραν με έξυπνες παραλλαγές, να επαναλάβουν ορισμένες πτυχές των ιστορικών αυτών πειραμάτων. Λόγου χάρη πρόσφατα οι Brief et al (2000), επιχείρησαν να ελέγξουν εάν ύστερα από σχεδόν μισό αιώνα, έχει μειωθεί η έντονη τάση για άκριτη υπακοή στον ανώτερο. Για το λόγο αυτό, επέλεξαν φοιτητές ως συμμετέχοντες - μιας και η ιεραρχία καθώς και η απαίτηση υπακοής στον ακαδημαϊκό χώρο δεν είναι τόσο έντονα όσο σε ένα νοσοκομείο ή σε ένα εργαστήριο. Στο πείραμα των Brief et al, οι φοιτητές/τριες, κατόπιν απαίτησης του υπεύθυνου καθηγητή (που ήταν στην πραγματικότητα ερευνητής), έπρεπε υποτίθεται να προσλάβουν προσωπικό με βάση ξεκάθαρα ρατσιστικά κριτήρια. Τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά. Υπάκουσαν δηλαδή σε μεγάλο ποσοστό πρόθυμα στις εντολές του υποτιθέμενου καθηγητή, παρ' όλο που ήταν προφανώς ανήθικες (αλλά και παράνομες). Πρόσφατα, ένας ακόμη ερευνητής θέλησε να ελέγξει εάν έχει αλλάξει το ποσοστό των ανθρώπων που είναι πρόθυμοι να συμμορφωθούν με καταφανώς απάνθρωπες διαταγές ιεραρχικά ανώτερων. Ο Jerry Burger κατάφερε να αναπαράγει ξανά το ιστορικό πείραμα του Millgram, παρατηρώντας πως, ύστερα σχεδόν από μισό αιώνα, δεν υπάρχει καμιά αλλαγή - είμαστε το ίδιο πρόθυμοι να βασανίσουμε αθώους συνανθρώπους μας, εφ' όσον ένα πρόσωπο εξουσίας το απαιτεί από εμάς (ή να αδιαφορήσουμε για τον βασανισμό αθώων συνανθρώπων μας, εφ' όσον άνθρωποι με κύρος/εξουσία είναι επίσης αδιάφοροι). Λεπτομέρειες στο σχετικό βίντεο στο τέλος του άρθρου.

Τα απογοητευτικά αποτελέσματα δεν σημαίνουν πως η τάση μας για συμμόρφωση είναι ας πούμε "γενετικά καθορισμένη" ή μια αμετάβλητη "ανθρώπινη φύση". Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που καθορίζουν την ισχύ αυτού του φαινομένου. Από συγκρίσεις με βάση διάφορα χαρακτηριστικά (φύλο, χώρα, μέγεθος πλειοψηφίας που ασκεί την πίεση), φαίνεται πως ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η "κουλτούρα" - δηλαδή ένα εξ' ορισμού κοινωνικό χαρακτηριστικό Bond&Smith(1996). Μάλιστα η ισχύς αυτού του παράγοντα είναι μεγαλύτερη από όλες τις άλλες που έλαβαν υπ ' όψη οι ερευνητές - ισχυρότερος ακόμη και από το μέγεθος της ομάδας (δηλαδή πόσοι είναι αυτοί που δίνουν τις λάθος απαντήσεις στο πείραμα του Asch). Αυτό σημαίνει πως η κατάλληλη εκπαίδευση θα μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά αυτή μας την τάση. Ένα πρακτικό παράδειγμα μιας τέτοιας απόπειρας "αντιεξουσιαστικής εκπαίδευσης", είναι η εξής διήγηση από έναν δάσκαλο: "Tην ώρα του μαθήματος έπιασα μια μαθήτρια να δίνει ένα ραβασάκι και της το πήρα. Κάθισα στην έδρα και έκανα πως το ξετυλίγω για να το διαβάσω δυνατά. Η κοπέλα είπε “όχι σας παρακαλώ”. Επέμεινα. Μετά περίμενα μερικά δευτερόλεπτα κοιτάζοντας γύρω γύρω. Ύστερα είπα “Μα καλά, ποιοι είναι στο 5μελές?”. Τα παιδιά σήκωσαν στα χέρια τους. “Δε θα μιλήσει κανένας σας? Οι υπόλοιποι? Κανείς? Γιατί?…Δεν ξέρετε πως δεν έχω δικαίωμα να το κάνω αυτό? Οφείλετε να παρέμβετε! Και επίσης οφείλατε να το ξέρετε!". Προφανώς πρόκειται για πρωτοβουλία του συγκεκριμένου καθηγητή. Ελάχιστοι άνθρωποι (και μάλλον κανένα κράτος) δεν θα τολμούσε να καλλιεργήσει συστηματικά την κριτική ανυπακοή. Ή μήπως όχι?

Μάρκος Σελλής